گاهی اوقات به خاطر بهبودی فوق‌العاده‌ای است که داروها برای یک مریضی خاص فراهم می‌کنند، مانند انسولین برای دیابت نوع ۱ یا آنتی‌بیوتیک برای ذات‌الریه. یا ممکن است به این دلیل باشد که یک دارو برای بسیاری از شرایط مختلف مناسب است. مثلا اسپرین اغلب به عنوان یک داروی شگفت‌انگیز شناخته می‌شود چون می‌تواند درد را تسکین دهد، درمان کند و یا از بیماری‌های قلبی عروقی و حتی از سرطان جلوگیری کند.
ممکن است «متفورمین» به لیست داروهای شگفت انگیز ملحق بشه؟ این دارو در ایالات متحده، برای درمان دیابت نوع ۲ زمانی که با رژیم غذایی و ورزش برای افراد ۱۰ سال و بالاتر تجویز می‌شود، مورد تایید قرار گرفته‌است. اما در سال‌های اخیر، علاقه ها به متفورمین با توجه به پتانسیل آن برای جلوگیری یا درمان انواع دیگر شرایط و مریضی ها، از جمله پیری، افزایش‌یافته است. اگر این درست باشد، لفظ «داروی شگفت‌انگیز» ممکن است کم لطفی در حق متفورمین باشد.
متفورمین چیست؟
تاریخچه متفورمین به صدها سال پیش باز می‌گردد. در اروپا، گیاه دارویی گالگا برای سلامت گوارشی و درمان مشکلات ادراری و دیگر بیماری‌ها محبوب بود. سپس در سال ۱۹۱۸، یک دانشمند کشف کرد که یکی از مواد تشکیل‌دهنده گالگا، به نام گوانیدین، می‌تواند قند خون را کاهش دهد. داروهایی که حاوی گوانیدین بودند، مانند متفورمین و فنفورمین، برای درمان دیابت ساخته شدند. اما به دلیل عوارض جانبی شدید ناشی از فنفورمین و کشف انسولین، مورد توجه قرار نگرفتند.
تنظیم باکتری های روده ممکن است پاسخ به درمان سرطان را بهبود بخشد
متفورمین چند دهه بعد دوباره کشف شد و در دهه ۱۹۵۰ به عنوان درمان دیابت در اروپا تایید شد و سال ۱۹۹۵ بود که سازمان غذا و دارو( آمریکا) آن را برای استفاده در ایالات متحده تایید کرد. از آن زمان به بعد این دارو به رایج‌ترین دارو برای افراد مبتلا به دیابت تبدیل شده‌است که نمی‌توانند قند خون خود را از طریق رژیم غذایی و ورزش به تنهایی کنترل کنند.
فواید متفورمین ممکن است فراتر از دیابت گسترش یابد.
چندین دهه است که می‌دانیم متفورمین کاری بیش از کمک به کاهش قند خون در افراد مبتلا به دیابت انجام می‌دهد. همچنین فوایدی برای قلب وعروق آن‌ها فراهم می‌کند، از جمله میزان مرگ و میر کم‌تر به خاطر بیماری‌های قلبی عروقی. و گاهی اوقات به افراد مبتلا به دیابت کمک می‌کند که وزن اضافی خود را از دست بدهند.
همچنین ممکن است متفورمین برای افرادی که مبتلا به دیابت نیستند، فواید مفیدی داشته باشد. پزشکان مدت‌ها است که متفورمین را بدون برچسب تجویز کرده‌اند، یعنی، برای درمان شرایط خارج از کاربرد مورد تایید آن، از جمله:
پیش دیابت:افراد مبتلا به دیابت قند خون بالایی دارند که به اندازه کافی بالا نیست تا به عنوان دیابت شناخته شوند. متفورمین ممکن است شروع دیابت را به تاخیر بیندازد و یا حتی از شروع آن پیش‌گیری کند.
دیابت بارداری: زنان باردار ممکن است قند خون بالایی داشته باشند که بعد از زایمان به حالت طبیعی بر می‌گردد. متفورمین می‌تواند به کنترل قند خون در طول بارداری در چنین زنانی کمک کند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک: این اختلال تمایل دارد بر زنان جوانی که تخمدان‌هایشان کیست‌های متعدد دارند تاثیر بگذارد. اختلالات قاعدگی و مشکلات باروری در این سندرم رایج هستند. اگرچه نتایج مطالعات بالینی پیچیده است، اما متفورمین سال‌ها است که برای زنان تجویز می‌شود تا به تنظیم قاعدگی، باروری و افزایش قند خون کمک کند.
افزایش وزن بخاطر داروهای ضد جنون: داروهای ضد روان‌پریشی داروهای قدرتمندی هستند که برای بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی تجویزمی‌شوند. یک عارضه جانبی رایج داروهای ضد جنون، افزایش وزن قابل‌توجه است. ممکن است متفورمین افزایش وزن را در میان افرادی که این داروها را مصرف می‌کنند، کاهش دهد.
علاوه بر این، محققان در حال بررسی پتانسیل تاثیر متفورمین بر موارد نام برده زیر هستند.
کاهش خطر ابتلا به سرطان در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲: اینها شامل سرطان‌های سینه، روده بزرگ و پروستات هستند.
ریسک پایین ابتلا به زوال عقل و سکته مغزی: برخی مطالعات کاهش میزان جنون و کاهش میزان سکته مغزی را، در افراد مبتلا به دیابت دریافت‌کننده متفورمین در مقایسه با افراد غیر دیابتی نشان داده‌اند.
فرایند پیری آهسته، جلوگیری از بیماری های مربوط به سن و افزایش طول عمر: مطالعات اولیه نشان می‌دهد که متفورمین ممکن است در واقع فرایند پیری را آهسته کند و امید به زندگی را با بهبود پاسخ بدن به انسولین، اثرات آنتی‌اکسیدانی و بهبود سلامت عروق خونی افزایش دهد. از آنجا که اکثر تحقیقات در مورد متفورمین تنها شامل افراد مبتلا به دیابت و یا پیش دیابت است، مشخص نیست که آیا این فواید بالقوه محدود به افراد مبتلا به این شرایط هستند یا خیر و آیا افراد بدون دیابت نیز ممکن است سود ببرند.
عوارض جانبی متفورمین چگونه است؟
مشخصات ایمنی متفورمین بسیار مطلوب است. عوارض جانبی شامل تهوع، ناراحتی شکم و یا اسهال است. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج این مطالعه به نظر می‌رسد که در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲، عوارض جانبی جدی‌تر بسیار نادر هستند. آن‌ها شامل واکنش‌های آلرژیک شدید و شرایطی به نام اسیدوز لاکتیک، تجمع اسید لاکتیک در جریان خون هستند. خطر ابتلا به این بیماری در میان افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی بیشتر است، بنابراین پزشکان تمایل دارند که از تجویز متفورمین برای آن‌ها اجتناب کنند.
سخن آخر
طبق دستورالعمل‌های فعلی دیابت، متفورمین اولین انتخاب درمانی برای دیابت نوع ۲ است. نسبتا ارزان است و عوارض جانبی بالقوه آن به خوبی درک شده‌است. اگر شما دیابت دارید، به متفورمین نیاز دارید که به کاهش قند خون شما کمک کند، دیگر اثرات جانبی آن نیز مفید و فوق‌العاده قوی است. و اگر شما دیابت ندارید، نقش آن در پیش‌گیری یا درمان بیماری‌ها، و احتمالا حتی کند کردن فرایند پیری و افزایش امید به زندگی، بسیار کم‌تر قابل تشخیص است.
در حالی که این تحقیقات امیدوار کننده است، ما قبل از تایید استفاده گسترده از متفورمین برای افراد بدون دیابت، به شواهد قانع‌کننده بیشتری نیاز داریم. اما برای محققان بالینی که دوست دارند این داروی قدیمی را به عنوان داروی جدید وعجیب دوباره مصرف کنند، به نظر می‌رسد که متفورمین انتخاب خوبی برای شروع باشد.
