سوالی که بسیاری از افراد فعال در کسب‌وکارهای مختلف با آن روبه‌رو می‌شوند این است که اکوسیستم چیست؟ دراین‌خصوص باید گفت اکوسیستم در طول بازه‌های زمانی مختلف با تعاریف گوناگونی معرفی شده است. البته تمام این تعاریف در نهایت به یک منظور خاص اشاره دارند.
اصطلاح اکوسیستمی که امروز در حوزه کسب‌وکارها مورد استفاده قرار می‌گیرد یکی از رایج‌ترین مفاهیم آن است و به این موضوع اشاره می‌کند که بخش‌های مختلف سیستم‌های کسب‌وکار روی یکدیگر تاثیر می‌گذارند. آشنایی با این مفهوم برای سازمان‌ها به رشد و بقای آنها تا حد زیادی کمک می‌کند. ازاین‌رو در این مقاله به بررسی کامل آن پرداخته شده است.
منظور از اکوسیستم چیست و چه تاثیری در کسب‌وکارها دارد؟
اگر با اکوسیستم بیولوژیک آشنایی داشته باشید تا حدودی متوجه این مفهوم خواهید شد. در واقع این اصطلاح اولین بار توسط آرتور تانسلی، گیاه‌شناس انگلیسی درخصوص توصیف چگونگی زندگی گروهی موجودات که با یکدیگر تعامل داشتند بیان شد.
زمانی که سوال می‌شود اکوسیستم چیست؟ منظور تعریف کاملی بوده که درخصوص ارتباط بین آب، زمین، هوا و دیگر عناصر بیان شده است. در این مفهوم گفته می‌شود عناصر ضروری با یکدیگر تکامل پیدا می‌کنند و باعث ایجاد شرایطی مطلوب برای زندگی دیگر موجودات می‌شوند.
این اصطلاح در ابتدا تنها برای توصیف محیط پیرامون موجودات زنده مورد استفاده قرار می‌گرفت اما در سال 1933 میلادی، جمیز مور از این اصطلاح برای شرکت‌ها و نحوه تعامل‌ها نیز استفاده کرد. اکوسیستم مورد استفاده در دنیای تجارت به شرکت‌ها، سازمان‌ها، توزیع‌کنندگان و حتی مشتریانی اشاره می‌کند که برای حفظ و بقای شرکت باید با یکدیگر تعامل داشته باشند و همواره ارتباط بین آنها حفظ شود.
جمیز مور در تعریفی که درخصوص اکوسیستم چیست بیان کرد شرکت‌ها و سایر عناصر را ارگانیسم‌هایی دانست که برای تکامل و بقا باید با یکدیگر در ارتباط باشند. در واقع هر بخش به‌عنوان عضوی از یک اکوسیستم کسب‌وکار معرفی می‌شود که حضور آن برای بقاء ضروری است.
اکوسیستم کسب‌وکار در دنیای امروز که نحوه فعالیت و چگونی انجام فرآیندهای مختلف در سازمان‌ها همواره تغییر می‌کند بسیار کمک‌کننده است. پیشرفت فناوری باعث بروز تغییراتی شد که ایده اکوسیستم تجاری را به یک ضرورت برای بقا و تکامل تبدیل کرده است.
اکوسیستم تجاری شبکه‌ای از سازمان‌های بهم پیوسته است. این سازمان‌ها با فعالیت‌های مداوم درزمینه تولید، فروش و ایجاد تعامل با یکدیگر، در کنار رقابت به همکاری نیز می‌پردازند. رشد یک اکوسیستم زمانی امکان‌پذیر است که عناصر آن مانند سازمان‌ها الگوهای رفتاری خاصی ایجاد کنند تا امکان‌ساده‌سازی نحوه استفاده از سرمایه، ایده‌ها و استعدادها فراهم شود.
انواع اکوسیستم کسب‌وکار را بشناسیم
حال که می‌دانید مفهوم اکوسیستم چیست و چرا در کسب‌وکارها از آن استفاده می‌شود بهتر است با انواع این مفهوم نیز آشنا شوید. به‌طور کلی باید گفت شبکه‌های کاری در سازمان‌های مختلف متفاوت است. این موضوع باعث به‌وجود آمدن 2 دیدگاه متفاوت درزمینه اکوسیستم کسب‌وکار شد.
در واقع اکوسیستم تجاری از دیدگاه کلان در سطح کشور یا به‌شکل جهانی مورد بررسی قرار می‌گیرد. ازطرف‌دیگر دیدگاه خرد تنها به بررسی فعالیت‌هایی در سطح شرکت می‌پردازد.
محیط‌های کسب‌وکار وسیع و سازمان‌های گسترده با کمک تعاریف اکوسیستم کسب‌وکار کلان، به‌راحتی قابل رهبری هستند. در واقع این مفهوم به جامعه سازمانی با منافع مشترک کمک می‌کند.
اکوسیستم کسب‌وکار خرد قسمت دیگری است که از 2 بخش متمرکز و غیرمتمرکز تشکیل می‌شود. برای اینکه درک بهتری از این 2 بخش داشته باشید بهتر است تعاریف آن را مطالعه کنید. این موارد در ادامه بیان می‌شوند.
- نوع اول این مفهوم با اصطلاح اکوسیستم کسب‌وکار متمرکز شناخته می‌شود. در این مفهوم یک شخص یا نهاد، وظیفه کنترل بخش‌های مختلف و افراد را برعهده دارد. ضمن اینکه اخذ تصمیم‌گیری‌های بزرگ نیز جزئی از وظایف این نهاد تمرکز به‌شمار می‌آید.
- اکوسیستم کسب‌وکار غیرمتمرکز نوع دیگری است که به تنظیم محیط داخلی و کنترل آن برمی‌گردد. در این نوع باید از فناوری خاصی برای ایجاد هماهنگی بین اکوسیستم‌های بازار مشارکتی استفاده کرد.
در کنار این موارد باید گفت زمانی که به بررسی مفهوم اکوسیستم چیست بپردازید و به‌دنبال تاثیر آن در سازمان‌ها باشید متوجه می‌شوید که طبقه‌بند‌های مختلفی از این مفهوم براساس ساختار، هدف، مکانیسم‌های ایجاد ارزش و عوامل موفقیت وجود دارد که در ادامه با 3 گروه اصلی آن آشنا می‌شوید.
- اکوسیستم راه‌کار: در این مفهوم، کسب‌وکار یک سرویس ویژه را به‌عنوان خروجی خود تولید می‌کند و به توزیع آن می‌پردازد.
- اکوسیستم تراکنش: در گروه دوم با استفاده از یک پلتفرم دیجیتال، تمام بازیگران برای ایجاد اکوسیستم تجاری در یک بازار 2 طرفه ادغام می‌شوند.
- سیستم ترکیبی: این گروه در واقع ترکیبی از اکوسیستم راه‌کار و اکوسیستم تراکنش است. در این مدل تمام مزایای 2 گروه پیشین به‌صورت هم‌زمان ارائه می‌شود.
استراتژی‌های اکوسیستم کسب‌وکار چگونه است؟
آشنایی با تعریف اکوسیستم چیست به‌تنهایی درک کاملی از این مفهوم در کسب‌وکارها را ارائه نمی‌دهد بلکه لازم است با استراتژی‌های این اصطلاح در دنیای تجارت نیز آشنا شوید تا درک کاملی از آن پیدا کنید.
به‌طور کلی باید گفت منظور از استراتژی کسب‌وکار، ارائه یک رویکرد جدید است تا با کمک آن بتوان شرایطی فراهم کرد که تمام نیازهای اولیه مشتریان در محیط یک‌پارچه و با بالاترین کیفیت برآورده شوند.
در واقع سازمان‌هایی می‌توانند در سطح شهر، کشور یا حتی جهانی به موفقیت دست پیدا کنند که استراتژی‌های درستی برای اکوسیستم کسب‌وکار خود داشته باشند. در ادامه با 4 استراتژی کلی که در این زمینه وجود دارد و برای کنترل عملکرد شرکت بسیار مناسب هستند آشنا می‌شوید.
استراتژی رهبری هزینه در اکوسیستم کسب‌وکار
در این استراتژی تمرکز بر ارائه راه‌کارهایی است که با استفاده از آنها بتوان هزینه تولید و ارائه محصولات یا خدمات را کاهش داد، به‌گونه‌ای که رضایت مشتریان حفظ شود. در نتیجه این استراتژی سود بالاتری کسب خواهد شد و سرمایه‌گذارن نیز رضایت بیشتری خواهند داشت.
استراتژی تمایز در اکوسیستم کسب‌وکار
سازمانی که می‌خواهد فروش بیشتری در محصولات و خدمات ببیند باید به تمایز محصول خود با رقبا توجه کند و با کمک این ویژگی‌ها و مزایای منحصربه‌فرد، به معرفی کامل کالا یا خدمات بپردازد. این فرآیند را استراتژی تمایز می‌گویند و تاثیر زیادی در رشد میزان فروش دارد.
استراتژی تمرکز بر هزینه در اکوسیستم کسب‌وکار
استراتژی تمرکز بر هزینه، نوع تکمیل‌شده مدل رهبری هزینه است که در آن 2 بخش وجود دارد. بخش اول مربوط به شرایطی است که سازمان بر محصول یا محدوده جغرافیایی خاصی متمرکز می‌شود.
اصطلاح هزینه‌ای که در این استراتژی وجود دارد به شرکت‌هایی اشاره می‌کند که در تولید محصولات و خدمات خود توجه‌ای به کاهش هزینه‌ها ندارند و آنها را با بالاترین قیمت تولید می‌کنند.
استراتژی تفکیک در اکوسیستم کسب‌وکار
منظور از استراتژی تفکیک در اکوسیستم چیست؟ این مفهوم نیز در واقع مدل تکمیل‌شده استراتژی تکامل است که در 2 بخش مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد تا سازمان با کمک آن گسترش پیدا کند.
آن چیزی که در بخش اول این مدل مورد توجه قرار می‌گیرد متمایز بودن استراتژی است. در بخش دوم نیز باید به این مورد توجه کرد که سازمان قرار است وارد یک بازار خاص شود.
با پیاده‌سازی استراتژی‌های مختلف در کسب‌وکار می‌توان به‌درستی تمام بخش‌های آن را کنترل کرد. البته برای اجرای چندین استراتژی به‌صورت موازی، سازماندهی اصولی و درست کسب‌وکار ضروری است.
بررسی معیارهای عملکرد اکوسیستم کسب‌وکار
اگر پس‌از درک این سوال که اکوسیستم چیست، برای استفاده از این مفهوم اقدام کردید لازم است با معیارهایی که درزمینه سنجش عملکرد این مفهوم مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز آشنا شوید.
با توجه به اینکه این مفهوم ریشه علوم زیستی دارد برای سنجش میزان تاثیر آن نیز از اصطلاحات مقایسه بین اکوسیستم‌های طبیعی استفاده می‌شود. در واقع رایج‌ترین اصطلاحات مورد استفاده در این زمینه معیارهای سلامت هستند.
بهره‌روی، معیار سلامت اکوسیستم کسب‌وکار
بهره‌وری در اکوسیستم کسب‌وکار، به تبدیل ورودی‌ها به خروجی‌ها گفته می‌شود. زمانی یک شرکت بهره‌ور است که بتواند با توجه به معیارهای لازم و با استفاده از مواد اولیه مورد استفاده، محصولاتی کاملا متمایز و منحصربه‌فرد با کم‌ترین هزینه تولید کند.
هر کسب‌وکار برای اینکه به موفقیت دست یابد باید بهره‌ور باشد. دست‌یابی به بهره‌وری به اینکه شرکت در چه زمینه‌ای فعالیت دارد مرتبط نیست بلکه چگونگی رقابت، نحوه تولید کالا یا خدمات و همچنین میزان استفاده از فناوری‌های جدید در رسیدن به این موفقیت تاثیر می‌گذارند.
پابرجایی، معیار سلامت اکوسیستم کسب‌وکار
منظور از پابرجایی در اکوسیستم چیست؟ در واقع قابلیت بقا و مقاومت در برابر تهدیدهای بیرونی و درونی در بین موجودات زنده را پابرجایی می‌گویند. این مورد برای کسب‌وکارها به‌معنی بهره‌مندی از مزیت رقابتی و توانایی تبدیل اطلاعات در زمان تغییرات است.
پابرجایی در اکوسیستم کسب‌وکار به تنوع، سازگاری و فراوانی نیاز دارد. با این ویژگی‌ها درصورت نیاز به تغییرات، سازمان سازگاری لازم را پیدا می‌کند. همچنین اگر فراوانی باشد می‌توان استعدادهای جدید را پیدا و از آنها به‌درستی استفاده کرد.
خلق فرصت، معیار سلامت اکوسیستم کسب‌وکار
اکوسیستم کسب‌وکار ویژگی‌های زیادی دارد که یکی از مهم‌ترین آنها ایجاد فرصت برای شرکت‌های جدید است. در واقع سازمان‌ها بر پایه تکنولوژی‌های جدید، کسب‌وکار خود را آغاز می‌کنند. ازطرف‌دیگر اکوسیستم تجاری نیز فناوری‌محور است. پس ایجاد فرصت‌های جدید از ویژگی‌های آن به‌شمار می‌آید.
بیشتر بخوانید: تکنسین فنی و انواع وظایف آن
جمع‌بندی
اکوسیستم چیست؟ مفهوم اکوسیستم به توصیف چگونگی بقای موجودات زنده و تعامل آنها با یکدیگر می‌پردازد. البته این اصطلاح در دنیای تجارت، به الزام ایجاد تعامل بخش‌های مختلف با یکدیگر ارتباط دارد.
اکوسیستم کسب‌وکار در واقع به ضرورت ایجاد تعامل، همکاری و رقابت بین سازمان‌ها اشاره می‌کند تا شرکت‌ها توانایی فعالیت و رشد را داشته باشند. برای این منظور لازم است سازمان از استراتژی‌های به‌خصوص پیروی کند و سپس با استفاده از معیارهای موجود، میزان تاثیرگذاری اکوسیستم کسب‌وکار را بسنجد.
