بیدارباش فناورانه پس از جنگ؛ ارتقای دانش پهپادی و اخلالگرهای دیجیتال

دکتر محمدهادی زاهدی، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی و پژوهشگر حوزه هوش مصنوعی، در گفتگو با خبرنگار مهر، جنگ تحمیلی ۱۲ روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی را نه تنها یک رویارویی نظامی، بلکه آزمایشگاهی واقعی برای سنجش نقش و تأثیر فناوری‌های پیشرفته در منازعات آینده توصیف کرد و گفت: این درگیری کوتاه اما شدید نشان داد که برتری فناورانه می‌تواند حتی میدان نبردهای نامتقارن را نیز دگرگون کند.

اقتدار علمی، مهمترین مولفه اقتدار دفاعی و اقتدار ملی است

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی افزود: ترور و به شهادت رساندن همزمان فرماندهان نظامی و نخبگان دانشگاهی ثابت کرد که اقتدار علمی، مهمترین مولفه اقتدار دفاعی و اقتدار ملی است و تجلی این کلام گهر «العلم سلطان من وجده صال و من لم یجده صیل علیه»، یعنی علم اقتدار است و هر کس این قدرت را به چنگ آورد می‌تواند تحکم کند و هر کسی این اقتدار را به دست نیاورد، بر او غلبه پیدا می‌کنند و به او تحکم می‌کنند.

هر محقق خود را یک افسر در جبهه علم بداند

زاهدی تأکید کرد: محققان و فناوران ایرانی امروز در خط مقدم امنیت و اقتدار ملی هستند و در این نبرد فناورانه دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و نخبگان علمی کشور باید به میدان بیایند و هر محقق خود را یک افسر در جبهه علم بداند.

لزوم ورود محققان در ساخت پهپادهای نسل جدید

این پژوهشگر حوزه هوش مصنوعی ضمن تاکید بر اینکه امنیت ملی دیگر صرفاً مأموریت نیروهای مسلح نیست بلکه محصول هم‌افزایی میان دانش، فناوری و اراده ملی است، خاطرنشان کرد: محققان ایرانی باید در طراحی الگوریتم‌های هوش مصنوعی، توسعه سامانه‌های بومی سایبری، ساخت پهپادهای نسل جدید و طراحی سامانه‌های اخلالگر الکترونیکی نقش‌آفرینی کنند.

جنگ تحمیلی ۱۲ روزه یک بیدارباش فناورانه است

وی ضمن تأکید بر اینکه تعامل و هم افزایی مراکز تولید علم و دانش و مراکز تبدیل این دانش به فناوری و صنعت نه تنها امنیت کشور را تقویت می‌کند بلکه به تقویت اقتصاد دانش‌بنیان و تاب‌آوری فناورانه نیز می‌انجامد، تصریح کرد: جنگ تحمیلی ۱۲ روزه را نباید تنها یک تهدید تقی کرد، بلکه باید آن را یک بیدارباش فناورانه به شمار آورد که می‌توان از دل آن جهشی تاریخی در مسیر اقتدار فناورانه رقم زد.

جنگ‌های آینده، جنگ الگوریتم‌ها و داده‌هاست

زاهدی ادامه داد: تجربه این ۱۲ روز نشان داد جنگ‌های آینده، جنگ الگوریتم‌ها و داده‌هاست و سرعت تصمیم‌گیری، پردازش اطلاعات در زمان واقعی و پیش‌بینی حرکات دشمن همگی مستلزم توانمندی بالا در استفاده درست از هوش مصنوعی و فناوری‌های هوشمند است.

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی در پاسخ به این پرسش که ایران چگونه باید از این تجربه برای جهش در فناوری‌های راهبردی استفاده کند، گفت: پاسخ را می‌توان در چهار بخش تحلیل کرد؛ درس‌های کلیدی جنگ ۱۲ روزه، اولویت‌های فناورانه ایران پس از جنگ، نقش محققان در امنیت ملی و آینده رقابت فناورانه در منطقه.

این پژوهشگر حوزه هوش مصنوعی درس‌های کلیدی جنگ ۱۲ روزه را در ادامه اینگونه تبیین کرد و گفت: نخستین درس، سلطه هوش مصنوعی در شناسایی و هدف‌یابی بود که رژیم صهیونیستی با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی و با تحلیل داده‌های شبکه‌های ارتباطی، تصاویر پهپادی و ماهواره‌ای اهداف را مورد حمله قرار داد و این نشان می‌دهد ایران نیز باید سیستم‌های خودکار شناسایی هدف مبتنی بر هوش مصنوعی را توسعه دهد تا زمان واکنش در دفاع و حمله کاهش یابد.

فضای سایبری جبهه اصلی جنگ‌های آینده خواهد بود

او افزود: در جنگ سایبری، دشمن با هدف ضربه زدن به زیرساخت‌های اصلی کشور از جمله شبکه‌های ارتباطی، بانکی و انرژی کشور تلاش کرد تاب آوری اجتماعی، فعالیت‌های روزمره و زندگی مردم را هدف قرار دهد. این مسئله نشان می‌دهد که فضای سایبری جبهه اصلی جنگ‌های آینده خواهد بود و نیازمند توجه ویژه است.

لزوم استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین برای ردیابی و خنثی‌سازی تهدیدات

زاهدی در ادامه اظهارات خود ضمن تاکید بر اینکه باید پدافند سایبری هوشمند را با تمرکز بر تربیت و حفظ نیروی انسانی متخصص تقویت کنیم، گفت: همچنین لازم است از الگوریتم‌های یادگیری ماشین برای ردیابی و خنثی‌سازی تهدیدات در لحظه بهره ببریم و در سویی دیگر تجهیزات راهبردی در حوزه ارتباطات و شبکه را تولید کنیم. علاوه بر این در کنار تکمیل شبکه ملی اطلاعات، توسعه شبکه فیبر نوری ملی با جدیت بیشتری پیگیری شود.

این استاد دانشگاه استقلال نرم‌افزاری و توسعه سیستم عامل بونی و طراحی سیستم‌های بومی مانند IDS، IPS، را از اولویت‌های مهم دیگر در این حوزه نام برد.

عملیات روانی مکمل جنگ میدانی

وی افزود: یکی دیگر از ابعاد مهم این جنگ ۱۲ روزه، عملیات روانی و جنگ روایت‌ها بود که رژیم صهیونیستی با ترکیب عملیات سایبری، روایت‌سازی و سیستم‌های خودکار، جنگ ترکیبی پیشرفته‌ای را به کار گرفت و از هوش مصنوعی برای تأثیرگذاری بر ادراک عمومی و تحریف واقعیت‌ها در شبکه‌های اجتماعی بهره برد.

اسرائیل با ربات‌های هوشمند، برای فریب افکار عمومی محتوا تولید کرد

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی گفت: اسرائیل با طراحی بات ها و تحلیل احساسات کاربران محتواهایی برای فریب افکار عمومی و ایجاد رعب در جامعه و همچنین تغییر برداشت و ذهنیت جامعه جهانی نسبت به جنگ تولید کرد به طوری که تحلیل‌ها نشان می‌دهد ۸۵ درصد محتوای طرفداری از اسرائیل در شبکه‌های اجتماعی توسط ربات‌های هوشمند منتشر می‌شود.

باید در فناوری‌های مقابله با جعل عمیق سرمایه گذاری کنیم

او تأکید کرد: باید روی فناوری‌های مقابله با جعل عمیق، توسعه ابزارهای هوشمند جنگ روایت‌ها، ارتقای سواد رسانه‌ای و آگاهی بخشی امنیت سایبری عمومی و تخصصی سرمایه‌گذاری کرد.

سامانه‌های تصمیم‌گیری خودکار برای فرماندهی دفاعی طراحی شود

این پژوهشگر حوزه هوش مصنوعی اولویت‌های فناورانه ایران پس از جنگ را چنین بیان کرد و افزود: نخستین اولویت فناورانه ایران پس از جنگ در حوزه هوش مصنوعی است که باید سامانه‌های تصمیم‌گیری خودکار برای فرماندهی دفاعی طراحی شود و برای حمایت از ایده‌ها و محصولات دانش پایه در این زمینه باید صندوق سرمایه‌گذاری ملی ویژه فناوری‌های راهبردی راه‌اندازی شود.

ارتقا سطح فناوری‌های پهپادها و ربات‌های زمینی

این استاد دانشگاه در ادامه ضمن تاکید بر اینکه باید از هوش مصنوعی در تمامی تجهیزات دفاعی و نظامی از جمله تولید انبوه پهپادهای خودمختار و سامانه‌های پدافندی پیشرفته استفاده کرد، تصریح کرد: باید نسبت به ارتقا سطح فناوری‌های استفاده شده در پهپادها، شهپادها (شناور هدایت‌پذیر از دور) و ربات‌های زمینی اقدام کرد.

اخلالگرهای الکترونیکی برای مقابله با تجهیزات دشمن تقویت شود

زاهدی همچنین پیشنهاد داد که اخلالگرهای الکترونیکی برای مقابله با تجهیزات و تسلیحات دشمن باید تقویت گردد و بر مطالعه برای طراحی و پیاده سازی شبکه‌های ارتباطی امن مبتنی بر رمزنگاری کوانتومی تمرکز شود.

وی در ادامه پیشنهاد کرد که مراکز رصد هوشمند برای شناسایی کمپین‌های جعلی راه‌اندازی و دیپلماسی سایبری برای دفاع از روایت ملی به صورت تخصصی آموزش داده شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی درباره نقش محققان و فناوران ایرانی در شرایط حال حاضر گفت: دانشگاه‌ها باید محققان و اساتید را برای تبدیل پژوهش‌های دانشگاهی به پروژه‌های عملیاتی و کاربردی حمایت و همکاری دانشگاه‌ها با نهادهای دفاعی را تقویت کنند.

استارت‌آپ‌های امنیتی در حوزه هوش مصنوعی و رباتیک حمایت شوند

زاهدی در ادامه تأکید کرد که استارت‌آپ‌های امنیتی فعال در حوزه هوش مصنوعی و رباتیک باید مورد حمایت جدی قرار گیرند، چرا که این شرکت‌های نوآور توان تولید محصولات راهبردی در حوزه‌های سایبری و نظامی را دارند و می‌توانند بخشی از ظرفیت فناورانه کشور را به یاری بخش دفاعی کشور بیاورند.

تعامل با کشورهای همسو برای انتقال فناوری

وی همچنین تعامل هدفمند با کشورهای همسو را برای انتقال فناوری‌های حساس و راهبردی ضروری دانست و گفت: این همکاری‌ها می‌تواند به تسریع روند بومی‌سازی فناوری و تقویت زیرساخت‌های دفاعی کشور کمک کند.

اگر برنامه فناورانه نداشته باشیم با شکاف استراتژیک مواجه خواهیم شد

این پژوهشگر حوزه هوش مصنوعی درباره آینده رقابت فناورانه در منطقه اظهار داشت: جنگ ۱۲ روزه نشان داد رقابت آینده، رقابت فناوری‌های هوشمند است و برخی کشورهای منطقه مانند ترکیه، امارات و عربستان در این حوزه سرمایه‌گذاری سنگین کرده‌اند و از همکاری با کشورهای پیشرفته بهره می‌برند.

زاهدی هشدار داد: باید برنامه‌های فناورانه و پروژه‌های راهبردی داشته باشیم، تا با شکاف استراتژیک مواجه نشویم و یقیناً با اتخاذ رویکردهای هوشمندانه و با توجه به ظرفیت عظیم دانشی، ایران می‌تواند به قدرت اول فناورانه منطقه تبدیل شود.

او افزود: کشور با داشتن نیروی انسانی متخصص و متعهد، زیرساخت‌های علمی مناسب و اراده ملی قوی، قادر است در چند سال آینده به یکی از قدرت فناورانه منطقه و جهان تبدیل شود.

چند توصیه راهبردی برای ارتقای توان فناورانه کشور

زاهدی با جمع‌بندی مباحث مطرح‌شده، چند توصیه راهبردی برای ارتقای توان فناورانه کشور ارائه کرد. وی نخست بر ضرورت تشکیل مرکز ملی هوش مصنوعی دفاعی تأکید کرد و گفت: مرکزی باید ایجاد شود که وظیفه آن هماهنگی میان نهادهای نظامی و علمی در حوزه فناوری‌های نوین باشد.

وی همچنین تخصیص بودجه‌های ویژه به پروژه‌های کلیدی در حوزه‌های امنیت سایبری و هوش مصنوعی را از الزامات امروز کشور دانست و بر تربیت نیروی انسانی متخصص در رشته‌های نوین و میان‌رشته‌ای همچون مهندسی هوش مصنوعی دفاعی، امنیت سایبری و امنیت داده‌ها تأکید کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی در پایان خواستار تقویت ارتباط صنعت دفاعی با دانشگاه‌ها به‌منظور بومی‌سازی فناوری‌های حساس و راهبردی شد.