آرزوی بسیاری از افراد سفر به فضا و فضانورد‌شدن است اما باید بدانید این سفر شگفت‌انگیز و رویایی علاوه بر گشودن پنجره‌ای جدید در برابر چشمان شما، عوارض و مشکلات جدی دیگری نیز دارد. با بخش علمی دانش جوین همراه ما باشید.
تماشای یک فیلم که اتفاقات آن خارج از جو زمین رخ می‌دهد، و مواجهه با شرایط جالبی که مغایر با جو زمین است، هر انسانی را کنجکاو می‌کند این شرایط را از نزدیک لمس کند.
باید بدانید سفر فضایی تنها این چیزی نیست که ما در فیلم‌ها و داستان‌ها می‌بینیم و می‌شنویم، بلکه بسیار پیچیده‌تر است و باید برای این سفر سال‌ها تمرین و تلاش مستمر داشت تا به شرایط بدنی که آمادگی این وضعیت جدید را داشته باشد برسید.
البته شاید بگویید هر شغلی سختی‌ها و مشکلات خود را دارد اما در ادامه با دانستن اتفاقاتی که ممکن است در سفر فضایی تجربه کنید، خواهید دید که عوارض خروج از جو چقدر جدی و بعضا خطرناک است.
تاثیر در شکل و عملکرد قلب
یکی از مهم‌ترین اندام‌های بدن انسان قلب است و اگر اندکی در کار این عضو حساس اخلال ایجاد شود، زندگی انسان دچار چالش شده و ادامه حیات را به خطر می‌اندازد.
به‌دلیل فشار و شرایط جوی حاکم خارج از جو زمین، قلب کند‌تر از حالت معمول می‌تپد، در نتیجه خون و اکسیژن کمتری به سایر عضو‌ها خواهد رسید که عواقب این اتفاق به‌تنهایی در تمام بدن ظاهر خواهد شد.
درواقع هنگامی که قلب آرام‌تر از حد معمول کار کند، عضلات دیواره آن ضعیف‌تر شده و کم‌کم شروع به باریک‌تر شدن می‌کند. نتیجه این اتفاق تغییر شکل قلب است که با تصویر‌برداری مشخص شده قلب فضانوردان نسبت به قبل از سفر حدود 9.4 درصد کروی‌تر شده است.
نا‌گفته نماند که این شرایط موقتی است و با برگشت به زمین دوباره به حالت عادی برخواهد گشت؛ اما همین تغییرات می‌تواند در دراز مدت مشکلات جدی برای فضانوردان ایجاد کند.
مشکلات روانی در فضا بیشتر میشود
آماده‌شدن برای سفر فضایی بسیار دشوار‌تر از چیزی است که تصور میشود. زندگی در این شرایط سخت و پس از آن در محیطی کاملا ناشناخته و جدید باعث میشود فضانوردان از لحاظ روانی دچار اختلال شوند.
عوامل تاثیرگذار دیگری همچون نبودن نور خوردشید، غذای تازه و همچنین دوری از خانواده و وظایف سنگین این اختلال را دو‌چندان می‌کند و درنتیجه احتمال ابتلای فضانوردان به بیماری‌های روانی نظیر افسردگی و اظطراب بیشتر میشود.
مشکلات بینایی از دیگر عوارض سفر فضایی است
در سال 2005 برای اولین بار به‌صورت جدی به این مشکل در سفر فضایی اشاره شد. این در‌حالی بود که یکی از فضانوردان پس از بازگشت از فضا دچار اختلال شدید بینایی شده و پس از معاینه مشاهده شد در شکل ظاهری چشم او تغییراتی ایجاد شده است.
تحقیقات متعدد نشان داد عدم وجود جاذبه و فشارهای وارد بر جمجمه فضانوردان در خارج از جو زمین باعث ایجاد این تغییرات بوده است اما نمی‌توان دلیل افت بینایی را با قطعیت توضیح داد و همچنان تحقیقات در این زمینه ادامه دارد.
در سفر فضایی سیستم ایمنی بدن تضعیف میشود
مشکلاتی تا‌کنون ذکر شد دست‌به‌دست هم دادند تا در‌مجموع بدن را ضعیف‌تر کنند. اختلال در کار قلب، مشکلات روانی و بینایی بر سیستم ایمنی بدن تاثیر نامناسبی دارند و باعث مشکلات آتی خواهند شد.
اولین بار فضانوردان در سفر آپولو5 متوجه مشکلاتی در سیستم ایمنی بدن خود شدند. آنها علائمی چون کم‌آبی بدن و اختلال در گوش میانی را نیز تجربه کرده بودند.
پس از تحقیقات گسترده دانشمندان متوجه شدند پس از خروج از جو زمین، سلول‌های لنفوسیت تی به‌صورت غیرعادی فعال می‌شوند و باعث اختلال در سیستم ایمنی بدن می‌شوند.
این مشکل در موارد مختلف شدت‌های یکسانی ندارد اما در برخی افراد به‌قدری شدید است که پس از سفر فضایی دچار بیماری های عفونی نظیر سرماخوردگی و آبله مرغان می‌شوند.
تصور کنید دیگر ناخن نداشته باشید
طراحی لباس‌های مناسب برای فضانوردان همیشه موضوعی چالش برانگیز و قابل توجه بوده است؛ چراکه کار کردن در شرایط غیرعادی مستلزم لباس‌ها و تجهیزاتی است که حتی‌الامکان شرایط راحتی فضانوردان را فراهم کند.
از مواردی که بسیار در این امر تاثیر گذار است دستکش فضانوردان است. دست‌ها برای انجام کارهای پیچیده فضایی تحت فشار هستند و وجود دستکش‌های سنگین و نامناسب مشکلات دردآوری را به فضانوردان تحمیل می‌کند.
در موارد متعدد و به علت استفاده طولانی مدت از دستکش، دست‌های فضانوردان متورم شده و بعضا ناخن‌های خود را از دست می‌دهند. در حال حاظر تحقیق و پژوهش برای ساخت دستکش‌های مناسب برای استفاده در سفرهای فضایی مد‌نظر شرکت‌های بزرگ دنیا قرار دارد.
اگر میخواهید بلند قد‌تر شوید به فضا بروید!
ناسا آزمایشی را طراحی کرد که صحت افزایش قد در سفرهای فضایی را بررسی و تحلیل کند. در این پژوهش از دو برادر دو قلو استفاده کرد. یکی از آنها به نام اسکات کلی به مدت 342 روز به فضا فرستاده شد، در‌حالی که برادر دوقلوی او، مارک کلی در زمین قرار داشت.
تحقیقات روی این دو برادر نشان داد که این موضوع امکان پذیر است و افزایش قدی در حدود 2 تا 5 سانتی‌متر برای فضانوردان قابل پیش بینی است.
علت این امر آن‌است که برداشته شدن فشار ناشی از جاذبه از روی ستون فقرات انسان باعث آزادی عمل این ناحیه شده و در نتیجه افزایش قد در فضانوردان را شاهد خواهیم بود.
ضعف ماهیچه‌ها بعد از سفر فضایی
علی‌رغم این‌که سفرهای فضایی نیازمند بدنی آماده و توانمند است تا بتواند از پس ماموریت‌های سخت فضایی بر‌آید، خود سفر باعث تضعیف ماهیچه‌ها یا به اصطلاح آتروفی شده و فعالیت فضانوردان را مختل می‌کند.
ناسا همواره به‌دنبال راهکارهایی است که این مشکل را به حداقل برساند و از تمام قوای فضانوردان برای انجام ماموریت‌ها استفاده کند.
در حال حاظر به مسافران فضایی به شدت توصیه میشود تا ورزش‌های منظم و مناسبی داشته باشند تا دچار عارضه تعف عضلانی ناشی از نبود جو نشوند.
معمولا فضانوردان چهره‌ای متورم دارند
تقریباً 70 درصد بدن انسان از آب تشکیل شده است و در سیاره زمین این آب در اثر نیروی جاذبه بیشتر به سمت پایین کشیده میشود و باعث حجیم‌تر شدن قسمت‌های پایینی بدن انسان میشود.
پس از خروج از جو زمین این جاذبه حدودا به صفر رسیده و آب موجود در بدن انسان در تمام قسمت‌ها پخش میشود. در این صورت قسمت های‌بالایی بدن به‌خصوص صورت متورم‌تر به نظر می‌رسد.
در این حالت پاها لاغرتر شده و تغییر محسوسی در ظاهر فضانوردان مشاهده میشود. به این حالت به اصطلاح «پاهای پرنده با صورت پف کرده» می‌گویند.
در روزهای اولیه حضور در فضا، فضانوردان احساس سنگینی و انباشتگی در سر داشته باشند و معمولا احساس سردی در قسمت بالای بدن خود دارند.
باید گفت این احساس موقتی بوده و بعد از مدت کوتاهی پس از حضور در خارج از جو زمین از بین خواهد رفت و بدن فرصت کافی برای هماهنگ‌شدن با شرایط جدید را خواهد یافت و اندکی از تورم صورت کاسته خواهد شد.
خطر ابتلا به سرطان در خارج از جو زمین
به‌دلیل حظور لایه اوزون اطراف کره‌زمین، بسیاری از پرتوهای مضر برای بدن انسان شانس نفوذ به داخل جو را از دست می‌دهند و یا مقدار ضعیفی از آن به سطح پوست ما می‌رسد.
حال در خارج از این جو محافظی وجود ندارد و فضانوردان تحت بمباران‌های شدید تابشی قرار می‌گیرند؛ درست مانند فردی که بیش از هزار با تحت پرتوهای اشعه ایکس قرار گرفته باشد.
البته هنوز مقدار دقیق تاثیر تابش‌ها بر بدن انسان به صورت دقیق مشخص نیست و همچنین سفرهای فضایی انسان‌ها محدود بوده و هنوز با شرایط سیارات دورتر آشنا نیستیم.
قرارگرفتن در معرض این تشعشعاتDNA انسان را تحت تاثیر قرار داده و خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد اما به طور قطع نمی‌توان گفت برای فضانوردان چه میزان احتمال درگیر شدن با بیماری سرطان وجود دارد.
از طرفی سرطان تحت تاثیر عوامل متعدد ژنتیکی بوده و با وضعیت جسمانی فرد رابطه معکوس دارد پس افراد در خارج از جو زمین شرایط یکسانی برا درگیر شدن با این بیماری نخواهند داشت.
جمع بندی
شاید سفر فضایی محبوب‌ترین رویای افراد در کودکی باشد اما این کار سختی‌های خود را دارد و توانایی و شرایط بدنی خاصی می‌طلبد. به‌همین دلیل تعداد کمی به این رویای کودکی خود دست می‌یابند.
موارد ذکر شده در بالا تعداد کمی از مشکلاتی است که ممکن است فضانوردان با آن درگیر شوند، در آینده با پیشرفت تکنولوژی، تحقیقات گسترده‌تر و سفرهای فضایی دورتر با این دنیای ناشناخته و پدیده‌های آن بیشتر آشنا خواهیم شد.
