به گزارش خبرنگاراقتصادی خبرگزاری تسنیم, در شرایط دشوار اقتصادی ناشی از جنگ و تحریم، بسیاری از کشورها به دنبال مدل‌هایی هستند که بتواند ضمن تأمین نیازهای اساسی مردم، پایداری اقتصادی و اجتماعی را حفظ کند. در این میان، تعاونی‌ها به عنوان الگویی مردمی، انعطاف‌پذیر و کم‌هزینه، بار دیگر مورد توجه قرار گرفته‌اند.
بازگشت به الگوی اقتصاد مردمی تجربه تاریخی نشان می‌دهد که در دوران بحرانی، به‌ویژه جنگ و تحریم، مدل‌های اقتصادی متمرکز و سرمایه‌سالار اغلب با ناکارآمدی، فساد و نارضایتی عمومی همراه می‌شوند. در مقابل، تعاونی‌ها با مشارکت مستقیم مردم در مالکیت و مدیریت، امکان توزیع عادلانه منابع و خدمات را فراهم می‌کنند.
پایداری در تأمین کالا و خدمات اساسی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های دوران تحریم، اختلال در زنجیره تأمین کالاهای اساسی است. تعاونی‌ها با ساختار غیرمتمرکز و پیوند نزدیک با جامعه محلی می‌توانند با سرعت بیشتری نیازهای مردم را شناسایی و پاسخ دهند. به‌علاوه، به دلیل نبود واسطه‌های سودجو، قیمت کالاها در تعاونی‌ها معمولاً منصفانه‌تر و دسترسی به آن‌ها آسان‌تر است.
رضا وفائی یگانه؛ معاون اقتصادی اتاق تعاون ایران طی یادداشتی با بیان اینکه اکوسیستم کارآفرینی تعاون در شرایط سخت اقتصادی و تحریمی می‌تواند به شکلی مؤثر، تاب‌آوری اقتصادی، انسجام اجتماعی و پایداری تولید را حفظ کند بیان می کند: اکوسیستم کارآفرینی تعاون، به مجموعه‌ای از بازیگران، نهادها، ساختارها، منابع و تعاملاتی گفته می‌شود که به شکوفایی و توسعه فعالیت‌های کارآفرینانه در قالب شرکت‌های تعاونی کمک می‌کنند. این اکوسیستم، مشابه اکوسیستم کارآفرینی عمومی است، اما ویژگی‌های خاصی دارد که با اصول، ارزش‌ها و ساختارهای تعاونی هم‌راستا است.
این اکوسیستم در قالبی مردم‌محور، مشارکتی و عادلانه می تواند در ایجاد، رشد و پایداری فعالیت های اقتصادی کمک کند
مهم ترین ویژگی‌های خاص اکوسیستم کارآفرینی در تعاون شامل:
مردم‌محور بودن: مالکیت و منافع میان اعضا تقسیم می‌شود، نه فقط کارآفرین اصلی.
تمرکز بر عدالت اجتماعی و رفاه جمعی
مدیریت دموکراتیک و مشارکتی
توجه به نیازهای جامعه محلی و پایدار
پیگیری توامان توسعه اقتصادی و اجتماعی
اکوسیستم کارآفرینی تعاون در این شرایط کشور در موارد زیر می تواند کمک های ارزشمندی به کشور عزیزمان انجام دهد از جمله؛
1. افزایش تاب‌آوری اقتصادی
تعاونی‌ها با مدیریت جمعی، تقسیم ریسک و منابع، و تصمیم‌گیری مشارکتی می‌توانند هزینه‌ها را کاهش دهند و منابع محدود را به‌درستی تخصیص دهند نیازهای اساسی را با حداقل وابستگی به بیرون تأمین کنند.
2. تقویت انسجام اجتماعی و اعتماد عمومی
در این شرایط مردم بیش از هر زمان به همبستگی، اعتماد و همکاری نیاز دارند. تعاونی‌ها بر پایه‌ی اعتماد اجتماعی و مشارکت مردمی بنا شده‌اند و می‌توانند:
روحیه همکاری و مشارکت را تقویت کنند
مانع واگرایی و افزایش شکاف اجتماعی شوند
جوامع محلی را حول هدف‌های مشترک بسیج کنند
3. ایجاد و پایداری اشتغال در شرایط رکود
تعاونی‌ها با سرمایه‌گذاری جمعی، حتی با منابع محدود، می‌توانند کسب‌وکارهای کوچک محلی را فعال نگه دارند و فرصت‌های شغلی فوری و کم‌هزینه فراهم کنند.
توجه به مولفه های اجتماعی از مزیت های فعالیت های اکوسیستم بخش تعاون است که توچیه پذیری استمرار فعالیت را ممکن می نماید.
4. تامین نیازهای راهبردی به صورت محلی با مشارکت خود مردم
در شرایط سخت اقتصادی با مشارکت خود مردم و فعالان تولیدی تعاونی‌ها می‌توانند در تامین کالاهای اساسی همانند کشاورزی و مواد غذایی، پوشاک و تجهیزات، خدمات بهداشتی و درمانی نقش مستقیم ایفا کرده و استقلال اقتصادی در سطح محلی ایجاد کنند.
5. کاهش فساد و رانت در توزیع منابع با توجه به کنترل دموکراتیک خود مردم
در شرایط سخت اقتصادی و تحریمی، احتمال سوءاستفاده از منابع و کمک‌های دولتی زیاد است. تعاونی‌ها با ساختار شفاف و نظارت دموکراتیک می‌توانند
توزیع عادلانه کالاها و خدمات را تضمین کنند
مانع رانت‌خواری و احتکار شوند
دسترسی اقشار محروم را تسهیل کنند
6. توانمندسازی گروه‌های آسیب‌پذیر
در بحران‌ها، زنان، سالمندان و جوانان بیش از دیگران آسیب می‌بینند. اکوسیستم تعاونی می‌تواند آن‌ها را وارد چرخه اقتصادی کند و بستر آموزش، اشتغال و نقش‌آفرینی اجتماعی برای‌شان فراهم کند
به گزارش تسنیم, افزایش تاب‌آوری اجتماعی تعاونی‌ها تنها ساختارهای اقتصادی نیستند؛ بلکه بسترهایی برای افزایش همبستگی اجتماعی نیز محسوب می‌شوند. در شرایطی که جامعه با فشارهای اقتصادی و روانی مواجه است، حس مشارکت و مالکیت مشترک در تعاونی‌ها می‌تواند به افزایش اعتماد اجتماعی و کاهش تنش‌های داخلی کمک کند.
نمونه‌های موفق داخلی و بین‌المللی در سال‌های دفاع مقدس (1359تا 1367)، تعاونی‌های مصرف، مسکن و کشاورزی نقش مهمی در تأمین نیازهای مردم ایفا کردند. همچنین در کشورهایی نظیر کوبا، ویتنام و حتی برخی مناطق جنگ‌زده آفریقا، مدل تعاونی توانسته به عنوان ستون فقرات اقتصاد مقاومتی عمل کند.
فاطمه رضایی، استاد اقتصاد اجتماعی در دانشگاه تهران، می‌گوید: “تعاونی‌ها نه تنها ساختاری اقتصادی، بلکه رویکردی فرهنگی به معنای بازگشت به همیاری، عدالت و تولید درون‌زا هستند. آن‌ها می‌توانند در شرایط محدودیت شدید، کارکردهایی داشته باشند که حتی دولت‌ها از انجام آن ناتوان‌اند.”
با توجه به شرایط پیچیده بین‌المللی و استمرار فشارهای اقتصادی، بازنگری و توسعه ساختارهای تعاونی می‌تواند یکی از راهکارهای کارآمد برای حفظ ثبات اجتماعی، مقابله با کمبودها و تقویت اقتصاد مقاومتی باشد. تعاونی‌ها، الگویی برخاسته از مردم برای مردم‌اند؛ الگویی که در آزمون بحران‌ها بارها سربلند بیرون آمده است.
انتهای پیام/
