ایران با نرخ مشارکت اقتصادی ۱۴ درصدی زنان در بازار کار، در میان ۱۴۶ کشور جهان در رتبه ۱۴۳ قرار دارد، وضعیتی که حتی در مقایسه با کشورهای همسایه نیز نگران‌کننده است. این در حالی است که ۶۷ درصد از زنان بیکار ایرانی فارغ‌التحصیل دانشگاه هستند و نرخ بیکاری زنان ۱۳.۷ درصد گزارش شده است. موانع قانونی، اقتصادی و فرهنگی، همراه با ناامیدی زنان از بازار کار، مشارکت آنها را به شدت محدود کرده است.
ترکیه؛ مشارکت ۶۸.۸ درصدی زنان تحصیل‌کرده
ترکیه با نرخ مشارکت ۳۶ درصدی زنان در سال ۲۰۲۴، در رتبه ۱۲۹ جهان قرار دارد. اگرچه این نرخ بیش از دو برابر ایران است، اما همچنان از میانگین جهانی (۵۱.۱ درصد) و کشورهای OECD پایین‌تر است. زنان تحصیل‌کرده ترک با نرخ مشارکت ۶۸.۸ درصد عملکرد بهتری دارند، اما مسئولیت‌های خانوادگی و نگرش‌های سنتی همچنان چالش‌هایی جدی ایجاد می‌کنند.
جهش مشارکت زنان در عربستان؛ هدف ۴۰ درصد تا ۲۰۳۰
عربستان سعودی با افزایش نرخ مشارکت زنان از ۱۷.۴ درصد در سال ۲۰۱۷ به ۳۴.۴ درصد در سال ۲۰۲۴، نمونه‌ای موفق در منطقه است. این پیشرفت در چارچوب چشم‌انداز ۲۰۳۰ و اصلاحات اجتماعی رقم خورده و نرخ بیکاری زنان به ۱۰.۵ درصد کاهش یافته است. هدف این کشور رسیدن به مشارکت ۴۰ درصدی زنان تا سال ۲۰۳۰ است.
کشورهای خلیج فارس؛ پیشتازی امارات و قطر
امارات متحده عربی با نرخ مشارکت ۵۴ درصدی زنان و قطر با ۶۳.۳ درصد، در منطقه خاورمیانه پیشتاز هستند. در امارات، زنان ۴۶ درصد نیروی کار و ۵۰ درصد کرسی‌های شورای ملی فدرال را در اختیار دارند. کویت نیز با ۴۸.۶ درصد مشارکت زنان، عملکرد قابل قبولی دارد. سرمایه‌گذاری در آموزش و ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب، کلید موفقیت این کشورها بوده است.
الگوی اسکاندیناوی؛ بهشت مشارکت زنان
کشورهای اسکاندیناوی با نرخ‌های بالای مشارکت زنان، الگویی جهانی ارائه داده‌اند: سوئد و نروژ با ۶۱.۷ درصد و دانمارک با ۵۹.۸ درصد. سیاست‌های خانواده‌محور، مراکز مراقبت از کودکان باکیفیت و ارزان، مرخصی‌های انعطاف‌پذیر و ساعات کاری منعطف، همراه با مشارکت مردان در مسئولیت‌های خانوادگی، رمز موفقیت این کشورهاست.
کانادا، استرالیا و نیوزیلند؛ موفقیت با حمایت‌های جامع
کانادا با نرخ مشارکت ۶۱ درصدی، استرالیا با ۶۲.۴ درصد و نیوزیلند با ۶۷ درصد، از طریق سیاست‌های حمایتی مانند خدمات مراقبت از کودکان و قوانین برابری در محل کار، مشارکت زنان را تقویت کرده‌اند. تمرکز بر توسعه مهارت‌های زنان، به‌ویژه در حوزه‌های STEM، از عوامل کلیدی موفقیت این کشورهاست.
آسیای شرقی؛ چالش‌های ژاپن و کره در برابر موفقیت سنگاپور
ژاپن (۵۵.۳ درصد) و کره جنوبی (۵۶ درصد) به دلیل الگوی M-شکل اشتغال (ترک موقت کار پس از ازدواج یا زایمان) با چالش‌هایی مواجه‌اند. در مقابل، سنگاپور با نرخ ۶۲.۳ درصد، با سرمایه‌گذاری در آموزش و مهارت‌های فنی زنان، عملکرد بهتری داشته است.
اتحادیه اروپا؛ مشارکت متوسط با تفاوت‌های منطقه‌ای
اتحادیه اروپا با نرخ اشتغال ۵۲ درصدی زنان در سال ۲۰۲۴، عملکرد متوسطی دارد. هلند (۶۳ درصد)، مالت (۵۵ درصد) و جمهوری چک (۵۳ درصد) از جمله کشورهای با مشارکت بالا هستند. سیاست‌های حمایتی و اصلاحات قانونی، عوامل اصلی بهبود وضعیت زنان در این منطقه بوده‌اند.
عوامل موفقیت کشورهای پیشرو
کشورهای موفق با ارائه خدمات مراقبت از کودکان ارزان و باکیفیت، مرخصی‌های طولانی و منعطف، ساعات کاری مناسب و سرمایه‌گذاری در آموزش زنان، به‌ویژه در رشته‌های STEM، مشارکت زنان را افزایش داده‌اند. حذف قوانین تبعیض‌آمیز، برابری دستمزد و تغییر نگرش‌های سنتی نیز نقش کلیدی در این موفقیت داشته است.
ضرورت بازنگری در سیاست‌های ایران
ایران با وجود سطح بالای تحصیلات زنان، به دلیل موانع ساختاری و فرهنگی، در مشارکت زنان در بازار کار عقب مانده است. مقایسه با کشورهای پیشرو نشان می‌دهد که اصلاحات قانونی، سرمایه‌گذاری در آموزش و ایجاد سیاست‌های خانواده‌محور می‌تواند راهگشای بهبود وضعیت باشد.
