قبر ناصرالدین شاه بین حرم حضرت شاه عبدالعظیم و حرم امامزاده حمزه قرار دارد. سنگ قبر ناصرالدین شاه که مجسمه کامل او بر روی آن نقش بسته است، اکنون در موزه کاخ گلستان تهران نگهداری می شود و به عنوان یکی از شاهکارهای حجاری دوره قاجار شناخته می شود. سنگ قبر ناصرالدین شاه نیز دردسرهای عجیبی برای مردم ایجاد کرد. ناصرالدین شاه در آستانه پنجاهمین سال تاجگذاری خود در سال 1275 هجری قمری توسط میررضا رضا کرمانی از مریدان سید جمال الدین اسدآبادی در شهرری کشته شد.
ناصرالدین شاه قاجار (1247 ه.ق – 1313 ه.ق) چهارمین پادشاه سلسله قاجار بود. او را «سلطان صاحبقران» و پس از کشته شدن «شاه شهید» نیز می نامیدند. ناصرالدین حدود پنجاه سال سلطنت کرد و سرانجام در حرم عبدالعظیم حسنی ترور شد. درباره دینداری او گزارش های مختلفی وجود دارد. ناصرالدین به تعزیه و هنر علاقه داشت.
خلوت کریمخانی کجاست؟
خلوت کریمخانی در گوشه شمال غربی کاخ گلستان و دیوار به دیوار تالار سلام قرار دارد. خلوت کریمخانی بنایی سرپوشیده و ستون دار به شکل ایوان سه دهنه ای است. در مرکز بنا حوضی ساخته شده است و پیش از این آب قنات شاه از وسط حوض می جوشیده است. دو اثر هنری در خلوت کریمخانی وجود دارد یکی سنگ قبر ناصرالدین شاه و دیگری تخت فتحعلی شاه.
سنگ قبر ناصرالدین شاه در خلوت کریمخانی نگهداری می شود. این سنگ پس از انقلاب ۱۳۵۷ از مقبره ناصرالدین شاه در شهر ری برداشته شد و به این مکان منتقل شد. جنس سنگ مرمر است. تصویر تمام قد ناصرالدین شاه بر روی سنگ قبر حک شده است. ابعاد سنگ قبر 50*131.249 سانتی متر است. استاد عباس قلی حجار سنگ قبری است که نام او در زیر سنگ ذکر شده است.
ماجرای سنگ قبر ناصرالدین شاه
جسد ناصرالدین شاه را مدتها در تکیه دولت گذاشتند و سپس در سالگرد وفاتش با اجازه علما و به دستور امین الدوله (نخست وزیر وقت) به خاک سپرده شد. آرامگاه دائمی در کنار حرم حضرت عبدالعظیم، اما این پایان ماجرا نبود. قاجار نمی توانست مقبره خاصی برای شاه شهید داشته باشد! یکی از استادان برجسته سنگ تراشی آن زمان به نام استاد حسین حجار (حجار باشی) در یزد دستور ساخت سنگ قبری برای ناصرالدین شاه صادر شد.
استاد حسین حجارباشی چهار سال وقت صرف ساختن سنگ قبر ناصرالدین شاه کرد. او با مجسمه خارق العاده خود از قطعه ای از سنگ مرمر سبز تصویری از شاه تراشید و در آن سنگ قبر نهایت ظرافت و زیبایی را به کار برد و دور آن شعری 12 بیتی در سوگ حک کرد. این مجسمه یکی از شاهکارهای دوره قاجار به شمار می رود که تا به حال کسی آن را ندیده است.
سنگ قبر ناصرالدین شاه توسط مردم با مشقت فراوان از یزد به تهران منتقل شد. در هر آبادی حاکم نایب السلطنه کدخدا و اعیان را مجبور می کردند در کنار سنگ صف آرایی کنند و کشاورزان هر آبادی با غلتاندن آن بر روی تیرهای چوبی سنگ را به تهران می بردند. گفته می شود که به دلیل سنگینی این سنگ، تحمل آن برای مردم بسیار سخت بود، به طوری که بین 30 تا 50 مرد بر اثر فشار سنگ کشته شدند.
سنگ قبر ناصرالدین شاه یکی از جلوه های شگفت انگیز هنر سنگ تراشی ایران است. در روزهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی که سنگ قبر رضاشاه در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی توسط معترضان و انقلابیون تخریب شد، استاد احمدیان با مرحوم خلخالی گفت و گو کرد و سرانجام با کمک شهربانی و کمیته انقلاب، مدفن ناصرالدین شاه را برای چند شبانه روز تعطیل کردند تا احمدیان بتواند سنگ 7 تنی شاه قاجار را جابجا کند.
البته مهدی حجت بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی گفت: زمانی که می خواستند آرامگاه رضاشاه را تخریب کنند به قبر ناصرالدین شاه رفتند تا آن را تخریب کنند، سه نفر از باستان شناسان ما که هنوز حضور دارند به آنجا رفتند تا ببینند چه خبر است. ناباورانه دیدند که آن ها میگویند چکش بیاورید سنگ کسانی را که مال مردم را خورده اند از بین می بریم. این باستان شناسان دیده بودند که این سنگ نفیس و یک اثر تاریخی است گفتند که اقایان وقت نماز است اذان میگویند. بروید نمازتان را بخوانید و بعد سنگ را خراب کنید. آن ها قبول کردند و حاج آقا رفتند نماز بخوانند و جمعیت به دنبالشان و ما سریع زیر سنگ را خالی کردیم و سنگ را پشت وانت گذاشتیم و به کاخ گلستان بردیم.
سنگ مرمر قبر ناصرالدین شاه واقع در جوار حرم حضرت عبدالعظیم هنوز ارزش خود را از دست نداده است. سنگ قبر ناصرالدین شاه نمایشگر یک سنگ تراش یا مجسمه ساز ایرانی در هشتاد سال پیش است. بر روی مقبره سایر پادشاهان قاجار که در حرم حضرت معصومه قم مدفون هستند، سنگ قبر با تصاویر برجسته از صاحب بقعه دیده نمی شود.
