عصر دایناسورها و جانوران ماقبل تاریخ دورانی است که در آن دایناسورها از حیات برخوردار بودند و جانورانی وجود داشتند که قبل از انسان‌ها زندگی می‌کردند. این دوران حدود 230 میلیون سال پیش در زمان آغازین عصر مزوزوئیک شروع شده و حدود 65 میلیون سال پیش با انقراض بزرگ به‌پایان رسیده است. دایناسورها به‌عنوان حیوانات خشن و قدرتمند، بخش مهمی از تاریخ زمین را تشکیل می‌دهند. آنها از لحاظ اندازه، اشکال و رفتار بسیار متنوع بودند.
برخی دایناسورها به‌اندازه یک پرنده کوچک بودند، درحالی‌که برخی دیگر به‌اندازه یک ساختمان ارتفاع و جثه داشتند و وزنشان تا 70 تن می‌رسید. در این دوره، جانوران ماقبل تاریخ نیز زندگی می‌کردند و گونه‌های فراوانی از جاندارانی مانند موجودات دریایی، حفاران دانه‌خوار، اسکورپیون‌های غول‌پیکر و مار‌های بزرگ نیز، برخی دیگر از جانوران معروف این دوران هستند.
در این میان سؤال بسیاری از محققان این است که این جانوران دقیقاً چه ویژگی‌هایی داشتند و چرا منقرض شدند؟ با مجله علمی دانش جوین همراه باشید تا به این سوال پاسخ دهیم.
عصر دایناسورها
درپی تکامل خزندگان با تغییرات آب‌وهوایی در اواخر دوره کرتاسه، عصر دایناسورها پدید آمد. دایناسورها جانداران بسیار بزرگ و ترسناکی بودند که به انواع و اقسام مختلفی تقسیم می‌شدند. بعضی از آنها جزء بزرگ‌ترین حیوانات بودند و طول آنها به 13 تا 40 متر می‌رسید. بعضی دیگر کوچک‌تر بودند و طول آنها تا 2 متر هم نمی‌رسید.
همچنین، دایناسورها خصوصیات منحصربه‌فردی داشتند. برخی از آنها دارای گردن بلند و توده بدن بزرگی بودند، درحالی‌که برخی دیگر گردن کوتاه‌تر و توده بدن کوچک‌تری داشتند. دایناسورها با 2 پا راه می‌رفتند و برخی از آنها حتی قادر به پرواز بودند. برخی از دایناسورها مانند پتاگونیا، بال‌هایی داشتند که از آنها برای پرواز استفاده می‌کردند. اما اکثر دایناسورها قدرت پرواز نداشتند و تنها با استفاده از 2 پا حرکت می‌کردند.
غذای دایناسورها نیز متنوع بود. برخی از آنها گیاه‌خوار بودند و از گیاهان و درختان تغذیه می‌کردند. برخی دیگر گوشت‌خوار بودند و حیوانات کوچک‌تر را شکار می‌کردند. دایناسورها در سراسر جهان پراکنده بودند و در محیط‌های مختلفی زندگی می‌کردند.
تعدادی از آنها در بیابان‌ها و صحرا‌های گرم زندگی می‌کردند، درحالی‌که مابقی در مناطق سرد و قطبی مشغول زیستن بودند. دایناسورها در اکثر قاره‌ها و حتی در اقیانوس‌ها حضور داشته‌اند. آنها درآن دوره که خشکی‌ها قسمت کوچکی از زمین را تشکیل می‌دادند، به یک تنوع فراوان از محیط‌ها و شرایط زندگی تطبیق پیدا کردند.
به‌عنوان مثال برخی دایناسورها در مناطق بیابانی دیده می‌شدند. این در حالی است که تعدادی دیگر در محیط آبی و اقیانوس‌ها و حتی توده‌های یخی زندگی می‌کردند. متأسفانه عصر دایناسورها در پایان دوران ماقبل تاریخ به پایان رسید. با این حال، فسیل‌های آنها که در سطح زمین یافت شده‌اند، به ما کمک کرده است تا درک بهتری از زندگی و ویژگی‌های آنها پیدا کنیم. در ادامه چند نمونه از معروف‌ترین دایناسورها را معرفی می‌کنیم.
معرفی چند دایناسور معروف
- تیرانوسوروس رکس: یکی از بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین دایناسورها تیرانوسوروس رکس است. طول این دایناسور حدود 20 متر می‌رسد.
- ولوسی رپتور: یکی دیگر از معروف‌ترین دایناسورها ولوسی رپتور است که در فیلم‌های جوراسیک پارک نیز آن را به تصویر کشیده‌اند. این دایناسور کوچک‌تر از تیرانوسوروس بوده و حدود 2 متر است.
- اسنگوسور: استگوسور دایناسوری است با بدن بزرگ و تند و تیز، قفسه سینه مشخص و استخوان‌های برآمده در قسمت عقب بدن. این دایناسور حدود 900 متر طول داشته است.
با برخی دیگر از جانوران ماقبل تاریخ آشنا شوید
باید گفت که در عصر دایناسورها، جانوران ماقبل تاریخ نیز بسیار فراوان بودند. موجودات ماقبل تاریخ شامل باکتری‌ها، انواع ماهیان و غیره می‌شدند. این جانوران ماقبل تاریخ شکل‌ها و ویژگی‌های مختلفی داشتند و در محیط‌ها و اقلیم‌های متنوعی زندگی می‌کردند. در ادامه به معرفی برخی از آنها پرداخته‌ایم.
ببرهای خنجر دندان
ببرهای خنجر دندان که به آنها ببرهای خنجردنده نیز گفته می‌شود، اعضای خانواده ببرهای گربه‌ای هستند و در سرزمین‌های گرم‌سیری و استوا در قاره‌های آمریکا، آفریقا و آسیا یافت می‌شوند.
این ببر‌ها به‌دلیل داشتن دندان‌های بسیار بلند و خنجری‌شکل معروف هستند. ویژگی برجسته دیگر این ببر‌ها، صدا‌های وحشیانه‌ی مشخصی است که به‌منظور ترساندن شکار خود و بیان اعتراض و تهدید به دشمنان استفاده می‌کنند.
ماموت ها
ماموت ها حیواناتی بزرگ از خانواده فیل‌ها بودند که در هزاران سال قبل در سراسر جهان وجود داشتند. آنها در دوران پلیستوسن زندگی می‌کردند و سپس در حدود 4500 سال قبل به‌طور ناگهانی انقراض یافتند.
ماموت‌ها دارای بدنی ضخیم و پوشیده از مو بودند. آنها شبیه به فیل‌های معمولی اما در اندازه‌های بزرگ‌تری بودند. به‌طور معمول، ماموت‌ها دارای یک خرطوم بلند بودند که از دندان‌های بزرگ بالا و پایین خود برای خوردن گیاهان استفاده می‌کردند.
دلیل انقراض ماموت‌ها هنوز کاملاً مشخص نیست، اما احتمالا به عواملی نظیر تغییرات اقلیمی و کاهش منابع غذایی برمی‌گردد. با این حال، به‌دلیل شباهت ماموت‌ها به فیل‌ها و نیاز‌های زندگی مشابه، تحقیقات روی جانوران زنده‌ی امروزی نشان می‌دهد که عوامل متعددی می‌توانند در انقراض آنها نقش داشته باشند.
فسیل زنده (کوئلاکانت)
کوئلاکانت یک نوع ماهی است که اصلیت آن در آب‌های سرد و شمالی آتلانتیک و دریای بالتیک قرار دارد. این ماهی به طول 25 تا 50 سانتی‌متر است و توسط تکامل گراها به‌عنوان حلقه گمشده بین ماهیان و دوزیستان معرفی می‌شود.
یکی از ویژگی های مهم این ماهی این است که به‌واسطه ساختار بدنش، نظیر یک کهکشان زنده به‌نظر می‌رسد. از نظر تاریخی، کوئلاکانت یکی از پیشینه‌های مهم در جهان حیوانات است.
پس از کشف یک کوئلاکانت زنده توسط یکی از ماهیگیران در سال 1938، این گونه به عنوان “فسیل زنده” شناخته شد و در دسته شگفتی‌های علمی قرار گرفت. زیرا این ماهی به‌طور تقریبی تغییرات ژنتیکی عمده‌ای نکرده و به ماهی‌هایی که 400 میلیون سال قبل وجود داشتند، بسیار شباهت دارد.
جمع‌بندی
عصر دایناسور و جانوران ماقبل تاریخ، یک دوره طولانی در تاریخ زمین است که در آن دایناسورها و سایر جانوران بزرگ و خارق‌العاده وجود داشتند. این دوره 246 تا 65 میلیون سال قبل اتفاق افتاد.
دایناسورها، گروهی از جانوران پستان‌دار با وزنی بالا بودند که هم گوشت‌خوار و هم گیاه‌خوار بوده‌اند. آنها انواع مختلفی داشتند. بعضی از دایناسورها بسیار بزرگ بودند، مانند استگوسور که بلندترین دایناسور شناخته شده بود و حدود 900 متر طول داشت.
عصر این موجودات و جانوران ماقبل تاریخ به‌دلیل رسیدن دایناسورها به بزرگ‌ترین اندازه و مستقل‌شدن پوشش گیاهی، با حوادثی مانند سقوط اجرام آسمانی و فراگرم شدن اقلیم زمین حدود 65 میلیون سال پیش پایان یافت.
این تغییرات عظیم در محیط زیست باعث نابودی بسیاری از گروه‌های جانوری شد که در عصر دایناسورها وجود داشتند و معمولاً به‌عنوان جانوران ماقبل تاریخ شناخته می‌شوند.
