«در فضای کنونی، مقصد خاص و امنی برای سرمایه‌ها وجود ندارد، چون اغلب بازارهای جایگزین نیز محدودیت‌هایی دارند.» این جمله را «هومن عمیدی»، کارشناس بازار سرمایه، در تحلیل رفتار سرمایه‌گذاران پس از جنگ ۱۲روزه ایران و اسرائیل مطرح می‌کند. وضعیتی که به‌گفته او باعث شده بخشی از سرمایه‌ها با تصمیم‌هایی هیجانی، بدون مقصد مشخص از بازار سهام خارج شوند.
در این گفت‌وگو، از «هومن عمیدی» پرسیدیم که سرمایه‌ها به کدام سمت رفته‌اند، آیا آتش‌بس می‌تواند موتور بورس را روشن کند و نقش دولت در سامان‌بخشی به این فضای غبارآلود چیست.
آقای عمیدی! با توجه به تحولات اخیر سیاسی و اقتصادی، چشم‌انداز فعلی بازار سرمایه ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ پیشنهاد شما برای راهکارهای حمایتی این روزهای بازار سرمایه چیست؟
وقتی شرایط بحرانی می‌شود یا از تعادل‌های عادی خارج می‌گردد، معمولاً بسته‌های حمایتی در همه کشورها فعال می‌شوند. بسته‌های حمایتی از بازار سرمایه و بازار اوراق قرضه، در چنین شرایطی یک اقدام متعارف و طبیعی محسوب می‌شود. کاری که دولت انجام داده نیز در همین چارچوب قابل ارزیابی است؛ اما نکته مهم این است که این حمایت‌ها باید مستمر و ادامه‌دار باشند.
بسته‌های حمایتی، راهکاری برای مهار ترس در بازار سرمایه
هدف این حمایت‌ها جبران زیان سرمایه‌گذاران نیست، بلکه جلوگیری از ایجاد فضای ترس و وحشت (پنیک) در بازار است. اگر این حمایت‌ها تداوم نداشته باشند، تبدیل به اتلاف منابع خواهند شد.
از سوی دیگر، دولت به‌تنهایی نمی‌تواند کاری از پیش ببرد. بانک مرکزی، وزارت اقتصاد، سازمان بورس و سایر نهادهای حقوقی بازار سرمایه باید به‌صورت هماهنگ وارد عمل شوند. امروز، حدود ۸۰ درصد بازار سرمایه ایران در اختیار بخش دولتی است؛ چه به‌صورت مستقیم و چه غیرمستقیم. بنابراین، هر حمایتی که دولت انجام دهد، درواقع از دارایی خودش دفاع کرده است.
فرض کنید دو نفر در ملکی شریک هستند و یکی از آن‌ها ۸۰ درصد سهم دارد. بدیهی است که اگر اقدامی برای بهبود وضعیت ملک انجام دهد، در درجه اول به نفع خودش خواهد بود. دولت نیز باید با همین نگاه وارد عمل شود.
حقوقی ها باید مدافع بازار باشند نه مولد ترس
مسئله بعدی این است که برخی حقوقی‌ها متأسفانه از این فضا سوءاستفاده می‌کنند. به جای کمک به آرامش بازار، خودشان با افزایش عرضه، به وحشت بازار دامن می‌زنند. معاملات این حقوقی‌ها باید ابطال شود و نهادهای نظارتی باید برخورد قاطع انجام دهند. در شرایط ویژه فعلی، حقوقی‌ها باید نقش مدافع بازار را ایفا کنند، نه مولد ترس.
همچنین، در شرایط فعلی که بسیاری از شرکت‌ها در آستانه برگزاری مجامع هستند، انتظار می‌رود سود بالایی توزیع کنند تا به تقویت بازار کمک شود. برای شکل‌گیری یک حمایت مؤثر، تمام ارکان بازار از ناشران تا سهامداران، باید همراه و هم‌صدا عمل کنند.
به نظر شما اگر آتش‌بس ادامه‌دار باشد و فضا آرام شود، آیا بورس بازمی‌گردد؟
حدود ۹۰ درصد فروش‌های اخیر در بازار ناشی از عدم اطمینان، نامشخص بودن فضای سیاسی و بی‌ثباتی عمومی است. اگر فضای روشن و مشخصی شکل بگیرد، چرا که نه؟
اگر مسائل سیاسی حل شود، بورس بهترین گزینه سرمایه گذاری است
بازار سرمایه اکنون در پایین‌ترین سطوح ارزشی خود قرار دارد. اگر مسائل سیاسی حل‌وفصل شوند، بسیاری معتقدند که بورس می‌تواند بهترین گزینه سرمایه‌گذاری باشد.در حال حاضر، برخی سرمایه‌گذاران با این تصور که ممکن است دوباره درگیری ایجاد شده و بازار بسته شود، اقدام به فروش کرده‌اند. با این حال، مقصد جایگزین آن‌ها نیز چندان امن نیست.
بازار طلا و دلار با نقدشوندگی پایین روبرو هستند
سرمایه‌گذاران اگر بخواهند دلار و طلا بخرند، باید توجه داشته باشند که در شرایط بحران، این بازارها هم با نقدشوندگی پایین مواجه می‌شوند. اگر هم به سمت صندوق‌های درآمد ثابت بروند، باز هم در صورت تعطیلی بازار سرمایه، این اوراق قابل معامله نخواهند بود.
گزینه بعدی، سپرده‌گذاری بانکی است که با توجه به حملات هکری اخیر به سامانه‌های بانکی، دیگر گزینه مطمئنی محسوب نمی‌شود. حتی اگر بحران جدی‌تر شود، بانک‌ها هم ممکن است به حالت تعطیلی بروند.
سرمایه‌هایی که در این بازه زمانی از بازار سهام خارج شده‌اند، عمدتاً به کدام بازارها منتقل شده‌اند و چه عواملی در انتخاب این مقاصد تأثیرگذار بوده‌اند؟
افرادی که در حال فروش هستند، به چند دسته تقسیم می‌شوند. برخی از آن‌ها واقعاً به نقدینگی فوری نیاز دارند؛ چون مدت‌هاست بازار سرمایه بسته بوده و برای تأمین مبالغی حتی در حد ۱۰ یا ۲۰ میلیون تومان، مجبور به فروش شده‌اند.
خروج سرمایه از بورس رفتاری هیجانی است زیرا…
برخی دیگر تصمیم گرفته‌اند که بازار سرمایه را ترک کنند، اما مقصد مشخصی ندارند. بازار ملک هم که در حال حاضر راکد است. سپرده‌گذاری در بانک هم با توجه به مسائل امنیتی اخیر، امن به نظر نمی‌رسد. بنابراین، بسیاری از این خروج‌ها بیشتر رفتاری هیجانی است تا برنامه‌ریزی‌شده.
در فضای کنونی، مقصد خاص و امنی برای سرمایه‌ها وجود ندارد، چون اغلب بازارهای جایگزین نیز محدودیت‌هایی دارند. عمده کسانی که سرمایه‌شان را خارج کرده‌اند، همانطور که گفتم یا دارای تعهدات مالی بوده‌اند (مثل چک)، یا به دلیل نیاز فوری به نقدینگی مجبور به فروش شده‌اند.
در نهایت، همه چیز به وضعیت سیاسی کشور بستگی دارد. اگر فضای سیاسی باثبات و شفاف شود، احتمال بازگشت سرمایه‌ها به بازار سهام زیاد خواهد بود.
آینده بازار به کدام سو می‌رود؟
اما اگر وضعیت فعلی ادامه یابد و هیچ توافقی شکل نگیرد، ممکن است بازار در همین وضعیت بلاتکلیف باقی بماند. در مقابل، اگر اعلام شود که توافقی حاصل شده یا آتش‌بس الزام‌آوری برقرار است و خطر درگیری از بین رفته، بازار سرمایه می‌تواند روندی صعودی را تجربه کند.
حالت دیگری نیز وجود دارد؛ اگر دوباره درگیری نظامی اتفاق بیفتد، بازار مجدداً وارد بحران شده و حتی احتمال بسته شدن مجدد آن هم وجود دارد. این‌ها سناریوهای محتملی هستند که در آینده‌ی کوتاه‌مدت بازار سرمایه می‌توانند رخ دهند.
