به گزارش خبرنگار فرهنگی دانشجو اینترنشنال، روز گذشته پایگاه خبری رُکنا به دلیل انتشار تصویر مربوط به قتل بانوی جوان اهوازی توسط همسرش، از سوی هیأت نظارت بر مطبوعات توقیف شد. تصویری که امنیت روانی جامعه را بر هم زد و چهره ای خشن تر از نابهنجاری های اجتماعی را به تصویر کشید.
در این زمینه، ایمان شمسایی، مدیرکل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دانشجو اینترنشنال اعلام کرده بود که هیأت نظارت بر مطبوعات به دلیل جریحه‌دار شدن افکار عمومی از سوی پایگاه خبری «رُکنا»، رأی به توقیف این رسانه داد. انتشار تصاویر و مطالب مغایر با عفت عمومی، انعکاس حوادث به نحوی که در مغایرت با بهداشت روانی جامعه باشد، انتشار فایل های صوتی بدون مجوز قانونی و نیز استفاده ابزاری از تصاویر زنان در گزارش‌ها و فضاهای توییتری از دلایل هشدار و سپس توقیف پایگاه خبری رکنا بود.
سوال های بی جواب رسانه ها
بعد از انتشار خبر توقیف این پایگاه خبری، روزنامه های سراسری کشور به تحلیل و بررسی ابعاد انتشار این خبر از طریق این رسانه آنلاین(رُکنا) پرداختند. این روزنامه ها با تیترهایی مانند جنگ علیه خشونت با کدامین غرض؟، توقیف خشونت، روان آزاری با تصاویر خشن کسب و کار رسانه نیست، مسئولیت اخلاقی رسانه، مرز باریک میان انتقال خبر و مراقبت از روان جامعه، من خشونت را بازتولید نمی‌کنم، قدم زدن در شهر با سر بریده همسر، قتل بانوی جوان اهوازی و انتشار تصاویر آن را مورد نکوهش و انتقاد قرار داده اند.
در ابتدای اکثر نقدهایی که امروز دوشنبه در صفحات روزنامه ها به چاپ رسیده است، علامت سوال هایی را مشاهده می کنیم که در انتظار یک پاسخگو است. گاه این سوال ها با آنالیز از سوی کارشناسان پاسخ داده می شود و گاه به نظر می رسد پاسخی برای این سوال ها وجود ندارد.
در ادامه به مطالبی که امروز در برخی از روزنامه های سراسری به عنوان چشمان هوشیار و باز جامعه نگاشته شد، می پردازیم.
پیام تصویر منتشر شده به جامعه چه بود؟
در این باره، روزنامه جام جم نوشت: تصور کنید یک سایت یا یک صفحه مجازی یا یک رسانه برای دیده‌شدن هر تصویری را که دیگران آن را سانسور می‌کنند به‌وضوح پخش کند یا سراغ تصاویری می‌رود که دیگران از انتشار آنها شرم دارند. تصویرهایی که نمایش آنها برای رده‌های سنی مختلف هم دارای محدودیت است. اگر فرزند شما مخاطب این صفحه باشد چه کار می‌کنید؟ برخلاف تصور خیلی‌ها ما از یک سایت غیراخلاقی یا سایت‌های جنسی حرف نمی‌زنیم.
روزنامه همشهری نیز در صفحه نخست خود به این موضوع پرداخته است. نویسنده در این باره نوشت: خبرگزاری رُکنا در حالی با تنبیه هیأت نظارت مواجه و توقیف شد که می‌بایست به این پرسش جواب دهد که انتشار سر بریده در دستان یک مرد قرار است چه پیامی به جامعه ایرانی بدهد؟ اینکه چرا جهلی دهشتناک دست به چنین عملی می‌زند، موضوع این یادداشت نیست. کسانی که با توقیف مخالفند می‌گویند این تصویر بازنشر شده است. کاربران آن را دست به‌دست می‌کردند. حال سؤال اینجاست که قصد سردبیران از انتشار این فیلم چه بود؟ آیا روی این فیلم تبلیغ پخش شده است؟
اگر چنین است باید گفت که به‌نظر می‌رسد کسب توجه در اولویت سردبیران این خبرگزاری بوده است. چنین کاری به لحاظ اخلاقی نمی‌تواند صحیح باشد. چرا باید یک خبرگزاری برای جلب کلیک و سوزاندن ترافیک کاربران به تیترهای جنجالی پناه ببرد؟ یک خبرگزاری رسمی به هر قیمتی قرار نیست کسب درآمد کند. موضوع این است که استفاده از اهرم خشونت عریان برای جلب توجه و درآمد نمی‌تواند صحیح باشد.
ناآگاهی عده ای از مسئولیت های روزنامه نگاری
روزنامه جوان پا را از نوشتن یک نقد فراتر نهاد و با ۲ کارشناس به گفت و گو نشست. در این باره، محمدمهدی فرقانی، روزنامه‌نگار با اشاره به اینکه اخبار حوادث، جزو جذاب‌ترین اخبار در همه رسانه‌ها هستند، گفت: در میان اخبار حوادث، خبرهای مربوط به جنایات، قتل و حواشی مربوط به آنها از پرمخاطب‌ترین خبرها به شمار می‌آیند، اما در همه دنیا شیوه‌نامه‌هایی برای انتشار اخبار و تصاویر مرتبط با حوادث وجود دارد که رسانه‌های معتبر آن را رعایت می‌کنند.
به گفته فرقانی، رسانه‌ها در مقابل اخبار حوادث با یک تناقض روبه‌رو هستند؛ از سویی باید آخرین اخبار را در اختیار مخاطب قرار دهند و از سوی دیگر موظف به پاسداشت عواطف انسانی و اخلاق عمومی هستند. رسانه نباید آنچه را که با روح و روان مردم در تعارض است، منتشر کند و این کار به نوعی خودسانسوری اخلاقی در راستای حقوق مخاطب است.
استاد پیشکسوت ارتباطات با تأکید بر اینکه رعایت اصول اخلاقی رسانه در جامعه ما که مدعی اخلاق مداری است، باید بیشتر از سایر نقاط دنیا باشد، افزود: روزنامه‌نگار موظف به رعایت اخلاق حرفه‌ای و مسئولیت اجتماعی است. این مسئله در رسانه‌های حرفه‌ای که دارای نظام سردبیری و نظارت سازمانی هستند، بیشتر رعایت می‌شود و خبرنگار خود را موظف می‌داند خبر را با سردبیر هماهنگ کند. این تفاوت رسانه‌های حرفه‌ای و آماتور است. متأسفانه بخشی از آنچه امروز شاهد آن هستیم، حاصل بی‌تجربگی و بی‌اطلاعی کسانی است که کار خبری می‌کنند، اما از مسئولیت‌های روزنامه‌نگاری آگاهی ندارند و تلاش دارند با هر چه عریان‌تر نشان دادن موضوعات برای رسیدن به منافع مادی و معنوی در رقابت با دیگر رسانه‌ها جلو بیفتند.
مرز باریک خبر و روان جامعه
روزنامه آفتاب یزد نوشت: انعکاس این خبر توسط برخی از رسانه‌ها به نحوی بود که به راحتی می‌تواند روان جامعه را تحت تاثیر قرار بدهد و به آن آسیب وارد کند. قطعا رسانه‌های حرفه‌ای آگاه هستند که نحوه انتشار این گونه اخبار باید به صورتی باشد که آسیبی به روان جامعه وارد نسازد. اما در این خصوص دیده شد که برخی از رسانه‌ها فیلم این واقعه را بدون هیچ سانسوری در اختیار عموم مردم جامعه قرار دادند. روان جامعه ما این روزها و با توجه به شرایط، تحت تاثیر قرار دارد و انتشار اینگونه اخبار به صورت غیر حرفه‌ای جداً جامعه را با خطر مواجه می‌سازد.
منصور مظفری، فعال رسانه‌ای در این باره به آفتاب یزد گفته بود که یکی از کارکردهای رسانه این است که جلوی التهاب در جامعه را بگیرد و از اقدامات افرادی که می‌خواهند روان جامعه را تحت تاثیر قرار دهند جلوگیری کند. اگر خود رسانه بخواهد جو روانی جامعه را به هم بزند، مطابق قانون مطبوعات از قانون تخطی کرده است و هیأت نظارت بر مطبوعات که نمایندگان قوای سه گانه، نماینده‌ای از خود مطبوعات و نماینده‌ای از حوزه‌های علمیه در آن حضور دارند، می‌تواند رسانه‌ای را که خواسته باشد جو روانی جامعه را به هم بزند طبق قانون توقیف یا لغو امتیاز کند. شکی در آن نیست که در جامعه‌ای با ۸۵ میلیون جمعیت، گاهی اتفاقاتی رخ دهد.
خشونت بازتولید نکنیم
روزنامه ایران درباره اتفاقی که پایگاه خبری رکنا بدون هیچ گونه سانسوری منتشر کرد، نوشت: در روزهای اخیر، اخبار قتل‌های فجیعی به ویژه از طریق رسانه‌های مجازی دست به دست شد. انتشار تصاویر مرتبط با قتل شهید رنجبر توسط فردی از اراذل و اوباش و دیگری هم چرخاندن سربریده زن ۱۷ ساله‌ای توسط همسرش-قاتل- در خیابان‌های یکی از شهرهای ایران به‌شدت فضای مجازی را ملتهب و احساسات عمومی را جریحه‌دار کرد. هر چند در هر دوی این قتل‌ها، قاتلان به سرعت دستگیر شدند اما بحث مهمی که در حال حاضر باید به آن توجه و نگاه ویژه شود این است که چرا فیلم‌ها و تصاویر دلخراش با این حجم بالا و به‌راحتی بویژه در فضای مجازی و حتی برخی رسانه‌های دارای مجوز انتشار و گسترش پیدا می‌کند؟
بازتولید و انتشار چنین فیلم‌هایی، سلامت روان جامعه را به خطر می‌اندازد. کامبیز نوروزی، حقوقدان در گفت و گو با این روزنامه با اشاره به اینکه قوه قضائیه می‌تواند ظرف یک هفته حکم صادر کند، گفته بود: در هر جنایتی افکار عمومی آسیب می‌بیند و واکنش‌های عاطفی به همراه دارد که طبیعی است، در همه دنیا هم اینگونه است؛ اما امر قضاوت باید فارغ از احساسات و واکنش‌های گاه خشونت‌بار جامعه انجام شود. قضاوت باید درصدد اجرای عدالت و کشف حقیقت باشد. روان جامعه در بسیاری مواقع در اثر یک جنایت جریحه‌دار می‌شود و ممکن است واکنش‌های تندی داشته باشد اما دادگاه باید خود را مستقل از اینگونه احساسات عمومی ببیند. در جنایت‌های اخیر مانند قتل یک افسر نیروی انتظامی که به شهادت رسید و همچنین جنایت دو روز پیش در خوزستان، افکار عمومی جریحه‌دار شده است، دادگاه باید با رعایت تشریفات قانونی کار رسیدگی را در اسرع وقت انجام دهد، این در حالی است که سرعت در رسیدگی لازم است اما مقررات قانونی نسبت به متهم را هم نباید نادیده گرفت.
کلیدواژه های نگران کننده
به گزارش دانشجو اینترنشنال، با بررسی نقدهایی که روزنامه ها در ۲۴ ساعت گذشته در خصوص فاجعه اهواز به رشته تحریر درآورده اند، به کلید واژه های مشترکی میان آنها مانند خطر، خشونت، نابهنجاری، روان جامعه، قتل، احساسات عمومی، فضای ملتهب و کلماتی از این دست می رسیم که نگرانی مشترک مردم یک کشور را با ادبیات خود بازگو و باز نشر می کنند.
این نخستین بار نیست که انتشار بی پروای تصاویر و فیلم های خشونت آمیز در خیابان ها، کوچه ها و دوربین های مداربسته در فضای مجازی جا خوش کرده است یا مانند پایگاه خبری رُکنا با انتشار تصویر بانوی مقتول اهوازی، نمک بر زخم نابهنجاری های اجتماعی بپاشد. پاسخ دادن به این سوال های رسانه ها به عنوان رکن چهارم دموکراسی که می توانند ابعاد این اتفاق تلخ را از زوایای مختلف واکاوی و سپس فرهنگ سازی کنند، امری ضروری به نظر می رسد.
به گزارش دانشجو اینترنشنال، تکلیف توقیف موقت یا دائمی پایگاه خبری رُکنا را دادسرای فرهنگ و رسانه مشخص می کند.
