شب ادراری کودکان معمولا با گذشت زمان و رشد بیشتر، حل می شود و در موارد کمی، پیچیده و نگران کننده است. این موضوع باید در نظر گرفته شود که گنجایش مثانه کودک زیاد نیست و کنترل آن تا طی شدن روند طبیعی و تکامل رشد طول می کشد. با بخش سلامت دانشجو اینترنشنال همراه باشید تا به این مسئله بیشتر بپردازیم.
سن شروع شب ادراری
کودکان معمولا از سن 2 تا 4 سالگی می توانند به دستشویی بروند با این حال حدود 40 درصد از آنها در 3 سالگی شب ادراری دارند و حتی برخی تا 10 و 12 سالگی نیز دچار این مشکل هستند. در حالت طبیعی این موضوع تا قبل از 5 سالگی عادی است و تا 15 سالگی به خودی خود برطرف می شود.
از آنجایی که شب ادراری کودکان می تواند ارثی باشد و اگر والدین در سنین کودکی دچار آن بوده اند، هیچ جای تعجبی ندارد که فرزندشان نیز به آن مبتلا باشد. با این حال سرزنش کردن کودک و ایجاد استرس و تنش های روانی، روند درمان را کند می کند و هم باعث احساس سرخوردگی و ناامیدی در او می شود.
با بالغ شدن کودک و تکامل دستگاه های عصبی و عضلانی، احتمال شب ادراری کم و کمتر می شود و در درصد کمی از آنان این مشکل جدی می شود که در این صورت مراجعه به دکتر کودکان ضروری است.
علت شب ادراری
هنوز دلیل قاطعی برای شب ادراری کودکان وجود ندارد و پزشکان دقیقا نمی دانند علت این مسئله چیست اما مواردی وجود دارد که می تواند دخالت داشته باشد:
- گاهی مثانه جای کافی برای نگه داشتن ادرار در طول شب را ندارد.
- مغز هنگام خواب کنترل کمتری روی مثانه دارد و تخلیه آن گاها ناخودآگاه اتفاق می افتد ولی به مرور زمان و با افزایش ظرفیت مثانه، تخلیه مثانه ارادی انجام می شود.
- کودک هنوز نمی تواند درک کند که مثانه چه وقت پر شده و باید چه زمانی به دستشویی برود.
- مثانه بیش فعال یا پرکار: در این حالت مثانه انقباض های نادرستی دارد و نمی تواند حجم زیادی از ادرار را در خود نگه دارد و ارتباطی به بیش فعالی کودک ندارد.
- مثانه عصبی: در این حالت ضخامت دیواره مثانه مطرح است که در آن خاصیت کشسانی و نگهداری ادرار وجود ندارد.
- اضطراب و استرس های مداوم در محیط
- مشکلات سیستم عصبی که به ندرت اتفاق می افتد.
- عفونت مجاری ادرار: کنترل ادرار در این حالت می تواند سخت باشد.
- یبوست: برای کنترل ادرار و دفع مدفوع عضلات یکسانی وجود دارد که در صورت یبوست مزمن، عملکرد این عضلات دچار اختلال می شود.
- دیابت
- شب ادراری اولیه: اصطلاحی که پزشکان برای بیان شب ادراری کودکان در سنین مدرسه از آن استفاده می کنند.
بهترین زمان مراجعه به پزشک در زمینه شب ادراری
همانطور که پیشتر مطرح شد احتمال اینکه دلیل شب ادراری کودکان مربوط به دیابت، عفونت یا مشکلات مثانه و کلیه باشد، بسیار کم است و فقط یک درصد از موارد این مشکل، ناشی از بیماری زمینه ای دیگر یا وجود یک وضعیت خاص می شود.
با این حال در صورت مشاهده این علائم، بلافاصله باید به دکتر اطفال مراجعه شود:
- اگر بعد از 5 سالگی همچنان رختخواب خود را خیس می کند.
- اگر قبلا (به فاصله حداقل 6 ماه) شب ادراری نداشته و به تازگی دچار آن شده باشد.
- اگر عضوی از خانواده (پدر، مادر، برادر یا خواهر) سابقه شب ادراری دارد.
- اگر رنگ ادرار روشن و به میزان زیاد است.
- اگر دفع ادرار همراه با درد و سوزش باشد.
- اگر در ادرار، خون دیده شود.
- اگر سابقه عفونت ادراری در خانواده وجود داشته باشد.
- اگر هنگام بیداری نیز لباس خود را خیس می کند.
- اگر در زیر شکم یا پهلو درد دارد.
- اگر در اکثر مواقع یبوست دارد.
معمولا در مرحله اول، آزمایش ادرار صبحگاهی انجام می شود و بر اساس نتیجه معاینه، سونوگرافی، عکس رنگی مثانه، اسکن کلیه یا نوار مثانه نیز نیاز باشد.
توصیه های کاهش دهنده در شب ادراری
دستگاه هشدار دهنده شب ادراری
این روش شرطی سازی، 50 تا 75 درصد مواقع جواب میدهد و از موثرترین روش های درمان شب ادراری کودکان به شمار می آید. زنگ هشدار به مغز کمک می کند تا زمان تخلیه مثانه را تشخیص دهد و کودک برای آن بیدار شود. این آلارم ها مجهز به سنسورهایی ست که به رطوبت حساس اند و در صورت تشخیص آن، یک هشدار صوتی یا لرزشی اعلام می کنند. سنسورها به لباس زیر کودک و بخش هایی که احتمال دارد خیس شوند، وصل می شوند و هیچ گونه عوارض جانبی خاصی ندارد و حتی بدون تجویز دکتر نیز قابل استفاده است.
کنترل میزان نوشیدنی ها
این فرایند طوری برنامه ریزی می شود که مصرف مایعات در شب و چند ساعت قبل از ساعت خواب، به کمترین میزان می رسد و بیشترین استفاده از مایعات در روز و ساعاتی ست که تخلیه مثانه ارادی انجام می شود.
حذف میان وعده ها نیز می تواند موثر باشد چرا که ممکن است کودک پس از خوردن غذای بیشتر به همان نسبت میزان تشنگی در او افزایش یابد.
همچنین رفتن به دستشویی قبل از خواب کمک بسیاری به کنترل شب ادراری کودکان می کند و حتی می توان انجام دادن این کار را به کودک یادآوری کرد.
تغذیه کودک قبل از خواب
غذاهای آماده، نوشابه های گازدار، مواد کافئین دار، شکلات و شیرینی ها از دسته مواد خوراکی های محرک برای افراد مبتلا به شب ادراری، به شمار می آید.
همچنین مصرف لبنیات (ماست، دوغ، شیر)، مرکبات و هندوانه در طول شب بشدت منع می شود.
مهارت کنترل مثانه
در آموزش این مهارت، کودک در زمان های معینی باید به دستشویی برود حتی وقتی فکر می کند نیازی ندارد. در طول شب نیز باید کودک را برای رفتن به دستشویی بیدار کرد تا به مرور زمان سازگاری اتفاق بیفتد و برای او تبدیل به یک الگو شود.
ورزش هایی مانند بشین پاشو و درازنشست نیز با تقویت عضلات شکم و مثانه در جهت کنترل مثانه و درمان شب ادراری کودکان ، مفید هستند.
روش های درمان خانگی شب ادراری
در بعضی موارد درمان های خانگی نیز مطرح می شود که از لحاظ علمی هیچ تاییدیه ای برای مفید بودن آنها وجود ندارد.
از جمله این روش ها می توان به ماساژ شکم با روغن زیتون، گرم نگه داشتن شکم، دارچین، رازیانه، مصرف عسل قبل از خواب، گردو و کشمش، آب قره قروت اشاره کرد.
جمع بندی
در مواجه شدن با شب ادراری کودکان، نباید آنها را سرزنش کرد بلکه با حفظ آرامش باید به آنها توضیح داده شود که این یک مشکل رایج است و با مراجعه به پزشک و بیشمار روش های آموزشی و خانگی قابل درمان است.
