مشاور امنیت ملی جو بایدن کیست؟ / جیک سالیوان ؛ دیپلماتی که به نزاکت در سیاست خارجی اعتقاد ندارد
جیک سالیوان کسی بود که گفته می‌شود از طریق مذاکرات محرمانه با ایران به راه‌اندازی کانالی دوجانبه کمک کرد که نهایتاً منجر به امضای توافق هسته‌ای میان تهران و ۱+۵ شد.
جیکوب جرمیا سالیوان، مشهور به جیک سالیوان ، متولد ۲۸ نوامبر ۱۹۷۶، در ۲۳ نوامبر سال ۲۰۲۰ به عنوان مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، جو بایدن، انتخاب شد. وی در سن ۴۴ سالگی، جوان‌ترین مشاور امنیت ملی در چند دهه اخیر خواهد بود.
سالیوان در رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۶، مشاور ارشد سیاست‌گذاری هیلاری کلینتون بود و سابقه قابل‌توجهی را در عرصه سیاست خارجی در کارنامه خود ثبت کرده است. وی مشاور ارشد دولت آمریکا در جریان مذاکرات هسته‌ای با ایران بود و به عنوان استاد مدعو در دانشکده حقوق یِیل تدریس می‌کند.
جیک سالیوان در دولت اوباما به عنوان جانشین دستیار رئیس‌جمهور و نیز مشاور امنیت ملی جو بایدن، معاون اول وقت رئیس‌جمهور، خدمت کرده و همچنین در وزارت خارجه به عنوان مدیر برنامه‌ریزی سیاستی خدمت کرد و جانشین رئیس ستاد وزیر خارجه، هیلاری کلینتون، بود.
جو بایدن سخنرانی احساسی‌اش در سال ۲۰۱۸ در مراسم تشییع «جان مک‌کین» سناتور جمهوری‌خواه و جنگ‌طلب ایالت آریزونا را این‌گونه آغاز کرد: «من جو بایدن هستم؛ یک دموکرات؛ و عاشق جان مک‌کین بودم»؛ بایدن در طول سخنرانی، مک‌کین را «برادر» خطاب کرد
تحصیلات و فعالیت‌های علمی
سالیوان در برلینگتون در ایالت ورمونت متولد و در مینیاپولیس در ایالت مینه‌سوتا بزرگ شد. پدر او یکی از کارمندان نشریه استار تریبیون بود و در دانشکده خبرنگاری و ارتباطات جمعی دانشگاه مینه‌سوتا تدریس می‌کرد. مادر او نیز به عنوان مشاور در یک دبیرستان مشغول به کار بود. جیک سالیوان در مینیاپولیس تحصیلات در مقطع دبیرستان را به پایان رساند و در این دوره تحصیلی به نحو چشم‌گیری موفق بود. وی سپس وارد دانشگاه ییل شد و در آن‌جا در رشته مطالعات بین‌الملل و علوم سیاسی تحصیل کرد. سال ۱۹۹۸ مدرک کارشناسی خود را اخذ کرد و یک سال بعد در مقطع ارشد فارغ‌التحصیل شد. وی سپس وارد کالج مادلن در آکسفورد شد و به مطالعه روابط بین‌الملل ادامه داد. وی در این مدت سردبیری نشریه آکسفورد اینترنشنال ریویو را برعهده گرفت. در سال ۲۰۰۰ وی با مدرک دکتری از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شد و سپس به دانشکده حقوق ییل پیوست و در سال ۲۰۰۳ مدرک دکترای حقوق را نیز از این دانشگاه اخذ کرد. در دانشگاه ییل وی سردبیری ژورنال حقوق ییل و روزنامه ییل دیلی‌نیو را برعهده داشت. وی یکی از اعضای انجمن مناظره‌ی ییل بود و مدتی به عنوان رئیس مرکز مطالعات جهانی‌سازی ییل با استروب تالبوت، رئیس اندیشکده‌ی مؤسسه بروکینگز، همکاری کرد.
این دوره تحصیلی به خوبی حاکی از آن است که سالیوان برای انجام مأموریت‌هایی که در آینده دموکرات‌ها به وی واگذار کردند، کاملاً آماده بود. وی زمانی که به عنوان مشاور هیلاری کلینتون انتخاب شد، به عنوان یکی از مشاورین «مرجع» شناخته می‌شد و به بیش از ۱۲۰ کشور سفر کرده بود. شبکه ارتباطاتی وی با مقامات و چهره‌های دولتی در دیگر کشورها، به ویژه کشورهای غرب آسیا در همین دوره تحصیلی شکل گرفت.
پس از فراغت از تحصیل از دانشکده حقوق، سالیوان به عنوان منشی قاضی گایدو کالابرسی کار خود را آغاز کرد. کالابرسی قاضی ارشد دادگاه استیناف حوزه دوم آمریکا بود و آشنایی او با سالیوان به دوران تحصیل وی در ییل بازمی‌گشت. کالابرسی مدتی ریاست دانشکده حقوق ییل را برعهده داشت. سالیوان پس از این به عنوان منشی به قاضی استیون برایر خدمت کرد که یکی از قضات دیوان عالی آمریکا بود. پس از کسب تجربیات مناسب وارد بخش خصوصی شد و چندین ماه با کمپانی حقوقی فیگر اند بنسون وارد همکاری شد و همزمان به عنوان استاد مدعو در دانشکده حقوق دانشگاه سنت توماس در مینیاپولیس تدریس می‌کرد.
همکاری با کمپانی حقوقی سبب شد تا وی به عنوان مشاور ارشد سناتور ایمی کلوبشار انتخاب شود و نهایتاً سناتور دموکرات مینه‌سوتا او را به هیلاری کلینتون معرفی کرد. در سال ۲۰۰۸ سالیوان در جریان رقابت‌های درون‌حزبی دموکرات‌ها به عنوان مشاور به هیلاری کلینتون مشاوره می‌داد و سپس در انتخابات عمومی وارد تیم باراک اوباما شد. وی کلینتون و اوباما را برای گفت‌وگو و مناظره آماده می‌کرد. هنگامی که کلینتون به عنوان وزیر امور خارجه انتخاب شد، سالیوان به عنوان جانشین رئیس ستاد وی انتخاب شد و به عنوان مدیر برنامه‌ریزی سیاستی با او به ۱۱۲ کشور سفر کرد.
پس از آن‌که کلینتون در سال ۲۰۱۳ از وزارت خارجه کنار رفت، سالیوان به عنوان مشاور امنیتی ارشد بایدن، معاون اول وقت رئیس‌جمهور، انتخاب شد. در این سمت او نقشی کلیدی در شکل دادن به سیاست خارجی آمریکا در قبال سوریه، لیبی و میانمار ایفا کرد.
در همین دوره وی در نوامبر ۲۰۱۳ از طرف دولت اوباما موظف شد تا به عنوان یک رابط پنهان و ناشناس با مقامات ایرانی ارتباط برقرار کند و احتمال عقد یک توافق‌نامه را در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران بسنجد. در گزارشی که آسوشیتدپرس در این رابطه منتشر کرد، اعضای تیمی که برای این منظور انتخاب شدند از این قرار هستند: ویلیام برنز، جانشین وزیر امور خارجه، پونیت تالوار، مشاور امور ایران در کاخ سفید، و سالیوان. اعضای این تیم حداقل پنج بار با همتایان ایرانی خود در عمان دیدار کردند. ظاهراً این دیدارها مسیر را برای توافق‌نامه موقت ژنو درباره برنامه هسته‌ای ایران که به برجام مشهور شد، هموار ساخت. پس از این سالیوان در تمام گفت‌وگوهای دوجانبه با ایران در ژنو به عنوان یکی از اعضای هیأت آمریکایی حضور داشت.
پس از شکست کلینتون در انتخابات سال ۲۰۱۶ سالیوان، همانند دیگر دوستان خود در تیم بایدن، یعنی بلینکن و فلورنوی، در ژانویه ۲۰۱۷ به کمپانی مشاوره ریسک ژئوپلتیک ماکرو ادوایزری پارتنرز پیوست. این کمپانی در لندن بنیانگذاری شده و در نیویورک نیز دفتر دارد. این کمپانی از سال ۲۰۱۵ توسط جان ساورز، رئیس پیشین ام‌آی۶ هدایت می‌شود و افرادی همچون ولی نصر، کوفی عنان، نادر موسوی‌زاده از جمله اعضای تیم مشاوره انگلیسی آن هستند. یکی از مهم‌ترین مشغله‌های تیم بایدن در فاصله زمانی ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ فعالیت در کمپانی‌های خصوصی مشاوره استراتژیک بود که سالیوان نیز از این امر مستثنی نبود.
سالیوان در فاصله زمستان ۲۰۱۹ تا بهار ۲۰۲۰ به عنوان کارشناس مدعو در دارتموث مشغول به تدریس شد. دانیل بنجامین مدیر وقت مرکز دیکی در دارتموث که اکنون به عنوان رئیس آکادمی امریکن در برلین مستقر است، در زمان فعالیت سالیوان در دولت اوباما به او مشاوره می‌داد. بنجامین سالیوان را فردی شایسته برای این سمت توصیف می‌کند و مدعی است که او تصویر صحیحی از ایران و فرآیند تصمیم‌سازی در این کشور دارد.
سالیوان: نزاکت ابزار سیاست خارجی آمریکا نیست
والتر ماندیل، معاون اول جیمی کارتر و یکی از اساتید دانشکده روابط عمومی هامفری در دانشگاه مینه‌سوتا، به نوعی راهنما و مربی سالیوان تلقی می‌شود. سالیوان در سخنرانی خود پس از انتخاب شدن به عنوان مشاور امنیت ملی دولت بایدن در این دانشگاه گفت: «امیدوارم تا حد ممکن به عنوان یک مینه‌سوتایی، بانزاکت باشم [مینه‌سوتایی‌ها در آمریکا به نوعی نماد نزاکت هستند]… قصد داریم نزاکت را چیز خوبی تلقی کنیم، اما [نزاکت] ابزار سیاست خارجی نیست.» سالیوان همچنین به پیروی از ماندیل، معتقد است در تمام مواضعی که لازم است، آمریکا مانع پیشروی‌های چین خواهد شد، اما در جایی که «شرایط اجازه دهد، بدون شک با چین تعامل» خواهد کرد. لازم به ذکر است که ماندیل یکی از منتقدین جدی دولت اوباما در رابطه با سیاست‌های دولت وی در قبال سوریه و عراق بود.
جیک سالیوان و تعامل با اپوزیسیون و فعالیت در اندیشکده کارنگی
مارک دوبوویتز، یکی از منتقدین سرسخت برجام و مدیر عامل اندیشکده‌ی بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، سالیوان را این‌چنین توصیف می‌کند: «باهوش‌ترین فردی که در باب مسائل مرتبط با ایران دیده‌ام.» دوبوویتز همچنین معتقد است سالیوان با اتکا بر تجربه خود «یکی از روشن‌ترین اذهان ممکن» را در حوزه امنیت ملی دارد و «توانایی خوبی برای فعالیت در هر دو سرِ طیف [سیاسی در آمریکا] دارد.» دوبوویتز همچنین تأکید می‌کند «برای در پیش گرفتن یک سیاست خارجی دوحزبی» رویکرد سالیوان، رویکرد بسیار مناسبی است.
یکی از ویژگی‌های مهم سالیوان این است که او با گروه‌ها و اندیشکده‌های اپوزیسیون و مخالف با سیاست‌های اوباما نیز ارتباط گرفته و تعامل می‌کرد. در کاخ سفید همواره از او به عنوان کسی یاد می‌شد که با مطرح کردن فرضیات مخالف، تلاش می‌کرد تا سیاست مستحکم‌تری شکل بگیرد.
جیک سالیوان به صورت منظم در نشریه فارن‌پالسی قلم می‌زند. وی از جمله کارشناسان غیرمستقر اندیشکده کارنگی است و هدایت برنامه جغرافیا-اقتصادی و استراتژی را در این اندیشکده بر عهده دارد. وی در نشست‌ها و رویدادهای مختلف این اندیشکده با موضوع سیاست خارجی آمریکا شرکت می‌کند؛ از جمله نشست اخیری که با موضوع آینده سیاست خارجی آمریکا و با حضور همکار او میشل فلورنوی، وزیر دفاع احتمالی بایدن، برگزار شد.
منبع: مشرق
