“شاید خوشبختی در خودآگاهی است” پاسخی که آلفرد هیچکاک در پاسخ به پرسش تعریف وی از خوشبختی بیان شد. اینکه استعدادها و توانایی های خود را بشناسی و بتوانی در مسیر موفقیت قرار بگیری و یا اشتباهات خود را بدانی و سعی کنی از آنها درس بگیری. شما تا چه اندازه از توانایی های خود آگاهید؟ آیا تاکنون به این فکر کرده اید که لازمه ی رسیدن به هدفی خاص در ابتدا نیازمند شناخت خود و همچنین دستیابی به درک درستی از مهارت هایتان می باشد؟ با بخش سلامت دانشجو اینترنشنال همراه باشید.
تعریف خودآگاهی
شناخت و درکی که هر فرد نسبت به خودش دارد تعریفی کلی از خودآگاهی است. پی بردن به نقاط ضعف و قوت، امیال و خواسته ها، احساسات و عواطف و درواقع به درک ماهیت درونی و ذهنی که شخصیت یه فرد را شکل می دهد مربوط است. پرسش های بنیادی و اساسی که در ذهن هر شخص در خصوص چیستی و چرایی بروز رفتارش شکل میگیرد، جنبه ای ازخودآگاهی است.
تئوری خودآگاهی
تئوری خودآگاهی برا این باور است که شما افکار خود نیستید، درواقع وجودی هستید که افکار خود را رصد میکند، یعنی ما جدا از افکارمان میتوانیم روز خود را پشت سر بگذاریم بدون اینکه به درونمان بنگریم. نظریه ای که طبقه گفته دووال و ویکلوند ارزیابی نامیده میشود. درواقع با استفاده از معیارهایی برای خود ارزشیابی میکنیم و به قضاوت رفتار و احساسات خود میپردازیم. برای شناخت خود باید مراحل زیر را طی کنیم:
- شناخت روان
رویدادها و حوادث پیرامون هر فرد باعث بروز عکس العملهای رفتاری در افراد می شود در واقع رفتار ما منشا روانی دارد به همین خاطر است که عدهای را مثبت اندیش و بعضی را منفی نگر میدانیم چرا که تفسیر افراد در مواجهه با رویدادها میتواند با دیگر اشخاص متفاوت باشد. پس ما با شناخت روان خود به نحوه ی رفتارمان هم پی میبریم.
- کنترل افکار
برای اینکه خودآگاهی نتیجه ای مثبت دربرداشته باشد ما باید بتوانیم افکار خود را کنترل کنیم و به آن جهت دهیم.
- خطاهای شناختی
ذهن انسان علاوه بر توانمندی های بالا گاهی دچار خطا می شود و این خطاها گاهی باعث عدم درک درست ما از رویدادها می شود.
انواع خودآگاهی
- خود فیزیکی: مربوط به تصوری است که هر فرد از ظاهر خود دارد
- خود جنسیتی: برداشتی که هر کس از هویت جنسی و تمایلات جنسی خود دارد.
- خود اجتماعی: به تصور شخص از جایگاه اجتماعی اش و نحوه برخورد و تعاملات او با دیگر افراد جامعه مربوط است.
- خودمعنوی: به باورهای مذهبی و اعتقاداتی که هر فرد در زندگیش به آنها پایبند است اشاره دارد.
- خود تاریک: آن بخش از وجود هر فرد که دربرگیرنده اسرار شخصی است، بخشی که هرکس تنها خودش از آن آگاه است و سعی در پنهان کردن آن دارد.
- خودآرمانی: آن حد از کمال و آرزویی که هر کس برای خود در نظر دارد و دوست دارد که به آن دست پیدا کند.
- خود واقعی: شخصیت حقیقی هر فرد، آن چیزی که واقعا نشان دهنده ابعاد مثبت و منفی شخصیتی او میباشد.
عوامل دستیابی به مهارت خودآگاهی
اصل مهم در رسیدن به خودآگاهی پذیرش خود است. به این معنی که بپذیرید شخصیت شما دربرگیرنده خصوصیات مثبت و منفی است و اینکه در زندگی شما زمان هایی وجود دارد که در انجام کاری موفق خواهید شد و یا از سوی دیگر ممکن است که گاهی شما هم دچار خطا و اشتباه شوید بنابراین اگر به این باور برسید که خودتان را همانگونه که هستید دوست بدارید گام بزرگی در راستای شناخت خود برداشته اید. اگر با تکیه بر نقاط قوت خود و پذیرفتن اشتباهات احتمالی در زمینه رشد فردی و اجتماعی خود گام بردارید در این صورت خودآگاهی میتواند مقدمه ای برای دستیابی به موفقیت باشد. البته باید این را هم در نظر گرفت که رسیدن به خودشناسی نیازمند صرف زمان است.
پذیرش تفاوت های فردی دیگران در پی شناخت خود
کسی که خود را بشناسد و نقاط ضعف و قوت خود را قبول کند، راحت تر به این باور می رسد که هر انسانی منحصر به فرد است و قرار نیست که دیگران همواره مطابق میل و خواسته ما رفتار کنند در اصل فرد خودآگاه درتعامل با دیگر افراد نیز بهتر عمل میکند.
بهبود مهارت گوش دادن
خوب گوش دادن نوعی مهارت فردی است که برای رسیدن به خود آگاهی نیاز است. این روزها کمتر کسی به گوش دادن اهمیت می دهد درحالی که این یک مهارت است که فرد را به تفکر وا میدارد.
مهارت تفکر انتقادی
اگر میخواهید به خودآگاهی برسید بهتر است افکار مختلفی که در ذهن دارید را به راحتی نقد و بررسی کنید خودتان را مورد انتقاد قرار دهید. درباره ی احساساتی که در خصوص مسائل گوناگون برایتان پیش می آید تامل کنید و در نهایت با ارزیابی جنبه های مختلفی رفتاری خود به یک نتیجه گیری منطقی از عقاید برسید.
مسئولیت پذیری
برای رشد اعتماد به نفس خود بهتر است از پذیرش مسئولیت نترسید. رشد فردی و اجتماعی در گرو مسئولیت پذیری است تا اینجا به این نکته مهم اشاره کردیم که خودآگاهی باعث شناسایی توانمندی های هر فرد می شود پس با این حساب قبول مسئولیت و تلاش برای انجام درست آن راهی برای پیشرفت و تعالی شخصیتی انسان است.
موانع دستیابی به خود آگاهی
یکی از رفتارهایی که مانع بروز خودآگاهی است غرور و خودبزرگ بینی است چیزی که بعضی افراد آن را با اعتماد به نفس اشتباه می گیرند. فردی که دچار خودبزرگ بینی است در مقابل پذیرش ضعف و کاستی های خود مقاومت می کند این در حالی است که افراد با اعتماد به نفس در پی شناخت واقعیت وجودی خویش هستند و همه ی جوانب شخصیتی خود را در نظر میگیرند. یکی دیگر از موانع رسیدن به خودآگاهی توقعات و انتظارات بیش از حد فرد نسبت به خود می باشد به طوری که فرد دچار کمالگرایی افراطی می شود در حالی که خواسته هایش با ویژگی های واقعی او متناسب نیست، و هیچگاه رضایت کافی نسبت به خود و کارهایش ندارد.
کلام پایانی
باید بدانیم که رسیدن به خودآگاهی کاری دشوار است، و خودآگاهی دارای لایه های زیادی است اما با کنار گذاشتن تعصبات رفتاری اشتباه و تفکر عمیق میتوان تا حدودی به آن دست پیدا کرد. حتی اگر تنها تلاش ما رها شدن از افکار بیهوده باشد خود دستاورد بزرگی در این راه است.