ستاره ها و کیهان همواره علامت سوالی برای بشر بوده‌اند و انسان برای به‌دست آوردن اطلاعات در مورد آنها از هیچ تلاشی دریغ نکرده است. ستاره شناسی علمی بوده که نیازمند علوم مختلفی مانند ریاضیات و فیزیک است که اگر این علوم وجود نداشتند، تا به امروز به این دسته از معلومات و اطلاعات درباره جهان هستی و ستارگان دسترسی نداشتیم.
اکنون سوال اینجاست که این کره‌های آتشین و پرحرارت چگونه متولد می‌شوند؟ با مرگ یک ستاره چه اتفاقی می‌افتد؟ اصلا موضوع جهان هستی و ستارگان چگونه آغاز شد؟ اگر علاقه‌مند به علم نجوم هستید، این مطالب حتما برای شما جذاب خواهند بود. پس در این سفر میان‌ستاره‌ای با مجله علمی دانش جوین همراه باشید.
آغاز، تولد و مرگ ستاره ها
شاید درباره نظریه مهبانگ یا بیگ‌بنگ شنیده باشید. این نظریه به ما می‌گوید که جهان با انبساط و انفجار بزرگی ناگهان به‌وجود آمده که شامل سیارات و ستاره‌ها و هرچیزی که درباره آنها اطلاعات داریم است. در این راستا دانشمندان می‌گویند جهان از بسیار بسیار کوچک شروع شده و ناگهان به اندازه یک توپ فوتبال منبسط شد.
حدود 75 درصد ماده جهان هیدروژن است و 35 درصد آن را نیز هلیوم تشکیل می‌دهد. این مقداری است که از مهبانگ برجای مانده است. نکته جالب این است که جهان نمی‌تواند به چیزی منبسط شود. چون جهان مرزی ندارد و به همین دلیل، بیرونی برای آن تعریف نمی‌شود. به بیانی دیگر می‌توان گفت که جهان هر آنچه که باید، هست.
تولد ستاره
درباره آغاز صحبت شد و توضیح کوتاه و ساده‌ای از نظریه مهبانگ در اختیارتان قرار گرفت. حالا سوال اینجاست تولد ستاره به چه معنایی است؟ در پاسخ باید گفت که این اجرام آسمانی درون ابرهای غبار متولد می‌شوند.
با فروپاشی ابر و گردوغبار، مواد در مرکز این ابر شروع به گرم‌شدن می‌کنند. بعد از آن، هسته داغی در این مرکز به‌وجود می‌آید که به‌عنوان یک پیش‌ستاره نیز شناخته می‌شود و کم‌کم به یک ستاره تبدیل خواهد شد.
گروه‌های جفت‌شده یا چند ستاره‌ای
ابرهای چرخانی که از فروپاشی گاز و غبار به‌وجود آمده‌اند، ممکن است به 2 یا 3 قطعه شکسته شوند. به همین دلیل می‌توان گفت اکثر ستاره ها در کهکشان راه شیری به‌صورت جفت یا در گروه‌های چند ستاره‌ای هستند. همچنین غبار باقیمانده می‌تواند به‌شکل سیارات یا سیارک‌ها یا حتی دنباله‌دارها تشکیل شود. البته شاید هم حتی فقط به شکل گردوغبار باقی بماند.
همه چیز درباره نور ستارگان
ستاره ها با سوزاندن هیدروژن به هلیوم در هسته‌های خود، باعث درخشندگیشان می‌شوند. همین امر نیز باعث ایجاد شدن عناصر سنگین‌تری خواهد شد. هنگامی که دمای هسته ستاره به 15 میلیون کلوین برسد، فرایند سوختن هیدروژن شروع می‌شود. نیروی گرانش مواد داخل ستاره را در کنار هم نگه داشته و آن را فشرده می‌کند. هرچقدر یک ستاره کوچک‌تر شود، اصطحکاک گرانشی باعث گرم‌ترشدن هسته خواهد شد.
آیا ستارگان چشمک می‌زنند؟
از نظر علم نجوم و ستاره شناسی، این موضوع که ستاره ها انگار چشمک می‌زنند، کاملا اشتباه است. درواقع از دید ساکنین زمین این‌طور به نظر می‌رسد. به‌علت دوربودن ستاره‌ها از کره زمین ما فقط آنها را در آسمان شب به‌صورت نقطه‌های کوچک نورانی میبینیم.
همچنین، فیزیکدان نجومی کالج لندن اشاره می‌کند که نور ستاره ها مسافت زیادی را طی می‌کنند تا به ما برسند. در واقع هنگامی که نور ستارگان به اتمسفر زمین می‌رسند، به لایه‌های لرزان هوا برخورد می‌کنند و به همین دلیل، ما آنها را چشمک‌زنان مشاهده می‌کنیم. درنتیجه هیچ ستاره‌ای چشمک نمی‌زند؛ این جو زمین است که باعث این خطای دید می‌شود.
نکته قابل توجه دیگر این است که تلسکوپ فضایی هابل، به مدار زمین فرستاده شد تا بدون هیچ مشکلی با اتمسفر، تصاویر شفاف‌تری از ستارگان به‌ثبت برسند. ازاین‌رو هر چند وقت یک‌بار به عکس‌هایی که توسط این تلسکوپ به‌تصویر کشیده می‌شوند سر بزنید و شگفتی‌های جهان هستی را مشاهده کنید.
کواسار یا ستاره؟
کوازار یا اختروش که می‌توان گفت به‌معنی «ستاره مانند» است، یک هسته فعال به‌شدت فعال و نورانی بوده که متعلق به یک کهکشان جوان است. اختروش‌ها به‌عنوان منابع انرژی الکترومغناطیسی شامل امواج رادیویی و نور مرئی شناخته شده و به ستاره ها تا حدی شبیه هستند.
یک کواسار یا اختروش نتیجه برخورد 2 کهکشان با همدیگر است. این مربوط به زمانی می‌شود که 2 سیاه‌چاله در مرکز قرار گرفته باشند. در این زمان انرژی زیادی تولید خواهد شد که به‌صورت نور است و حتی 8 تریلیون بار درخشان‌تر از خورشید که نزدیک ترین ستاره به زمین به‌شمار می‌رود، است. پس اختروش‌ها لزوما ستاره نیستند و فقط نقط‌های همانند ستاره به نظر می‌رسند.
هم‌اختران
صورت فلکی یا هم اختران دست‌های از ستارگان هستند که از دیدگاه بشر به‌شکل اساطیر ویژه‌ای مانندسازی شده‌اند. قرار دادن آنها در یک مجموعه فقط به‌خاطر نزدیکی ظاهری در دیده بشر است. توجه داشته باشید که در واقعیت 3 بعدی، ستارگان یک پیکر آسمانی کاملا به هم نزدیک نیستند.
چگونگی قرار گرفتن و حالت آنها اکثرا به برخی اجسام یا حیوانات شباهت دارد و معمولا نام جسم یا همان حیوان را روی آنها می‌گذارند. مانند مثلث، گاو، شکارچی، شیر و بسیاری موارد دیگر. در واقع این مفاهیم عامیانه هستند که موجب نام‌گذاری صورت فلکی می‌شوند.
مرگ ستاره
ستارگان همانند انسان‌ها روزی میمیرند! درست شنیدید. هر ستاره‌ای عمری دارد و روزی با انفجار ابرنواختری به پایان عمر خود می‌رسد. در ابتدا ستاره سبک‌ترین عنصر، یعنی هیدروژن را به هلیوم تبدیل می‌کند.
درحالی‌که هلیوم در هسته تشکیل می‌شود. هم‌جوشی هیدروژنی هم به درون پوسته حرکت می‌کند. هنگامی که دما و فشار به یک چگالی بحرانی برسند، ستاره هلیوم را می‌سوزاند و در هسته به اکسیژن و کربن تبدیل می‌شود.
در پایان زندگی ستاره، یک کره پلاسمایی بزرگ با هسته آهن که توسط لایه‌هایی از هم‌جوشی سیلیکون، منیزیم، کربن، اکسیژن، هلیوم و هیدروژن احاطه شده تشکیل می‌دهد. ستاره بدون از دست‌دادن انرژی نمی‌تواند آهن را به چیز سنگین‌تری تبدیل کند. در نهایت زندگی ستاره متوقف می‌شود.
جمع‌بندی
آشنایی با کیهان و درک ستاره ها موضوع حیاتی و پراهمیتی است. دانستن تمام ویژگی‌ها و چگونگی زندگی و مرگ ستاره به درک وجودیت بشر کمک شایانی می‌کند.
شاید اگر دانش نجوم نبود، حتی متوجه نمیشدیم که چشمک‌زدن ستارگان تنها یک خطای دید است! شاید هم هیچ‌وقت نمیتوانستیم به اطلاعات دورترین ستاره از زمین دسترسی پیدا کنیم.
کسی چه می‌داند؟ شاید علم نجوم و ستاره‌شناسی، هنوز هم سورپرایزهای فوق‌العاده‌ای برای بشر آماده کرده باشد. شاید این علم قصد دارد تا ما انسان‌ها برای درک بهتر آفرینش، خارج از چارچوب فکر کنیم.
