خورشید در منظومه شمسی واقع شده و یکی از مهمترین ستاره های شناخته شده برای محققان است. زندگی ما بر روی زمین به خورشید بستگی دارد، و با نگاه کردن به این سیاره، به ابهت آن پی میبریم. هرچند ممکن است بقیه ستارگان از دید ما بسیار کوچک باشند اما وقتی به آنها نزدیک شویم خواهیم فهمید که خورشید نه تنها بزرگ نیست بلکه عضو کوچکی از جهان هستی به شمار میرود.
با این حال، اگر نگاهی کلی به کهکشان راه شیری بیندازید، خواهید دید که خورشید در منظومه شمسی، یک ستاره غول پیکر محسوب نمیشود. حقیقت این است که اندازه خورشید نسبت به دیگر ستارهها چندان بزرگ نیست و طیف اندازهگیریهای به عمل آمده متوسط به نظر میرسد.
حتماً برای شما هم این سؤال پیش آمده که بزرگترین ستاره های شناخته شده در کهکشان کدام ستارهها هستند؟ برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید مشخص کنید که شما در مورد جرم ستاره صحبت میکنید یا حجم کل آن (یعنی ستاره مورد نظر چقدر فضای اشغال میکند) را در نظر دارید.
فیل مسی، ستارهشناس رصدخانه لاول در فلگستاف آریزونا، میگوید: وقتی صحبت از ابعاد فیزیکی به میان میآید، سنگینترین ستارگان اغلب چندان قابل توجه نخواهند بود. از طرفی بیشتر ستارگان غول پیکر وزن زیادی ندارند. به این دلیل که با بزرگتر شدن ستارهها، اندازه آنها افزایش یافته و در مقابل جرم آنها کاهش مییابد. فیل مسی میگوید: «قدبلندترین افراد لزوماً سنگینترین آنها نیستند».
بزرگترین ستاره های شناخته شده کهکشان
ستاره R136a1 بیش از دیگر ستارهها مورد توجه محققان واقع شده است. این ستاره حدود 160000 سال نوری با زمین فاصله دارد. قطر ستاره R136a1 حدود 30 تا 40 برابر بزرگتر از خورشید تخمین زده شده که برای درک بهتر این مطلب، باید یک تیله شیشهای را در کنار یک توپ یوگا قرار دهید تا متوجه شوید که چقدر تفاوت دارند.
عمر خورشید 4.5 میلیارد سال برآورد شده، در حالی که ستاره R136a1 حدود یک میلیون سال پیش متولد شده است. این تخمین بدان معناست که ستاره R136a1 فعالیت کمتری نسبت به دیگر سیارهها دارد. به گفته فیل مسی، ستاره R136a1 چندان رشدی نداشته و جوان به نظر میرسد.
اگر معیار اندازهگیری ما قطر ستاره باشد یو وای اسکاتی (uy Scoti) در صدر فهرست بزرگترین ستارگان قرار خواهد گرفت. اما اگر اندازه خورشید مقیاس باشد، برای سنجش بزرگی دیگر ستارهها قضیه متفاوت خواهد بود.
فرض کنید خورشید را یک تیله شیشهای در نظر بگیریم، در این صورت یو وای اسکاتی در مقابل آن شبیه به یک ساختمان ده طبقه خواهد بود. بر اساس تحقیقات صورت گرفته این ستاره بزرگ سرخ رنگ، 1700 برابر خورشید قطر دارد.
دانشمندان معتقدند که تعیین قطر ستارگانی که از ما دور هستند بسیار دشوار است. (uy Scotti) تقریباً 9500 سال نوری از زمین فاصله دارد. البته فاصله واقعی این سیاره احتمالاً هزار سال نوری یا بیشتر خواهد بود.
بهترین معیار اندازهگیری برای تعیین قطر ستارهها، میزان تولید نور آن ستاره خواهد بود. این اندازه همیشه ثابت نبوده و تغییر میکند، زیرا ستارگان هر چه دورتر باشند نور کمتری به ما میرسانند و هر چه نزدیکتر باشند درخشانتر خواهند بود. فراموش نکنید که ستارگانی مانند یو وای اسکاتی اغلب ناپایدار هستند، به این معنا که روشنایی آنها در طول زمان متغیر خواهد بود. البته در این روش اندازهگیری، خطای زیادی وجود دارد و احتمال اشتباه نیز بسیار بالاست. اگر بزرگترین ستاره جهان در مرکز منظومه شمسی جایگزین خورشید شود، زمین تبخیر خواهد شد.
(UY Scuti) جزو ستاره های شناخته شدهای است که اندازه آن 192 شعاع خورشیدی (اندازه گیری بر اساس شعاع خورشید) را در بر میگیرد. این اَبَر ستارگان بسیار نامنظم هستند، بنابراین الگوبرداری از آنها بسیار سخت بوده و گاهی غیرقابل اندازهگیری خواهند بود.
دیگر ستاره های شناخته شده بزرگ مانند (WOH G64) و (VY Canis Majoris) در ردههای بعدی قرار میگیرند. سن ستاره اول به پنج میلیون سال نمیرسد و در ابر ماژلانی بزرگ حضور دارد. از سوی دیگر، ستاره (VY Canis Majoris) حدود 8.2 میلیون سال سن داشته و در رتبه بعدی قرار میگیرد.
مطالعات نشان میدهد که قطر دو ستاره (WOH G64) و (VY Canis Majoris) حدود 1500 برابر بزرگتر از خورشید است. اطلاعات دقیقی درباره اندازه این دو ستاره هنوز در دست نیست و این امکان وجود دارد که بزرگتر از یو وای اسکاتی باشند. در هر صورت، تفکر درباره این سیارهها و تحقیقات در زمینه فضا و ابرستارگان بسیار جذاب خواهد بود. اگرچه خورشید بزرگترین ستاره جهان نیست، اما مطمئنا کوچکترین آنها نیز نخواهد بود.
کوچکترین ستاره های شناخته شده کهکشان
در واقع هیچ ستارهای با چشم غیرمسلح دیده نمیشود. کوچکترین ستارهای که تا به حال با چشم دیده شده 61 دجاجه نام دارد. پس از آن ستاره اپسیلون ـ نهر و بعد آلفا ـ قنطورس B در این رده قرار دارند و سپس خورشید در ردههای بعدی قرار میگیرد. بنابراین خورشید چهارمین ستاره کوچک شناختهشدهای است که میتوانید آن را با چشم غیرمسلح ببینید. بقیه ستارههایی که میتوانیم ببینیم همه از خورشید بسیار بزرگتر هستند.
اگر یکی از سه ستاره جایگزین خورشید که بزگتر از ستارههای قبلی هستند در مرکز منظومه شمسی قرار بگیرند، کل فضای مرکز منظومه تا سیاره مشتری را اشغال خواهند کرد، در نتیجه زمین و تمام سیارات نزدیک به زمین نابود خواهند شد.
بر اساس مطالعهای که در سال (2017) انجام شده است ستاره (EBLM J0555-57Ab) کوچکترین ستاره جهان شناخته شده و حتی کوچکتر از سیاره زحل خواهد بود.
ستاره نام برده با جرمی کمتر از جرم فعلی خود نتوانسته پیوستگی هستهای را در هسته خود حفظ کند و در نتیجه به کوچکترین ستاره کهشکان تبدیل شده است. به این ستارههای کوچک به اصطلاح کوتولههای قهوهای میگویند. این کوتولههای قهوهای به اندازه کافی داغ نمیشوند، در اکثر اوقات سرد بوده و نوری از آنها ساطع نمیشود.
جمعبندی
کهکشان بسیار بزرگتر از آن چیزی است که ما تصور میکنیم. ستارگانی که معرفی شدند تنها نمونههایی از میلیاردها ستاره در جهان هستی به شمار میروند. ما هنوز هم نمیتوانیم اندازه دقیقی از ستارههای نزدیک به خودمان داشته باشیم چه رسد به اینکه ستارههای دورتر را اندازهگیری کنیم. میزان آلودگی آسمان و همچنین وجود گرد و غبار و موانع دیگر بسیار بیشتر از آن است که چنین امکانی را برای ما فراهم کند.
تا آنجاییکه اطلاع داریم UY Scuti و EBLM J0555-57Ab به ترتیب بزرگترین و کوچکترین ستارههای جهان هستند و هنوز مشخص نیست که تا چه اندازه میتوانند این ستارهها بزرگ و بزرگتر شوند