هوش مصنوعی زنبور عسل از معدود مباحثی که اواخر بدان پرداخته می شود. در دوران اخیر، هوش مصنوعی پیشرفت بسیار چشمگیری داشته و تا به امروز در سیستم های هوشمند متعددی مورد استفاده قرار گرفته است. با توسعۀ این تکنولوژی گام مؤثری در دنیای تجهیزات هوشمند برداشته شده، چراکه قابلیتهای زیادی را به دستگاهها اضافه کرده بطوریکه دستگاههای مختلفی توسعه یافته اند که با دارا بودن هوش مصنوعی و پیروی از یادگیری ماشینی کار بشریت را ساده تر کردهاند.
بسیاری معتقدند این تکنولوژی به افراد بلندپرواز اختصاص دارد، اما اگر شما فردی مانند جیمز مارشال، استاد علوم کامپیوتر در دانشگاه شفیلد انگلستان باشید که روی دستگاههای کوچک تمرکز دارند، هوش مصنوعی چه کمکی به شما میکند؟
شروع با شرکت های هوش مصنوعی
“از اینجا به بعد برای راحتی خودم و شما ترجیح میدم از لفظ گفتاری یا محاورهای استفاده کنم”
اگه بخوایم خیلی دقیق دربارۀ دستاوردهای این شخص صحبت کنیم، باید بگیم که وی شرکتی نوپا بنام Opteran Technologies داره که به بخاطر موفقیتهای اخیرش، مبلغ ۲٫۸ میلیون دلار از سوی اسپانسرها، برای ادامه کار دریافت کرده. امروزه، بیشتر شرکتها و محققان در حال کار و تحقیق روی ذهن انسان هستند و قصد دارند موارد مشابه با اون رو خلق کنند، اما این کاری نیست که مارشال قصد انجام دادنش رو داشته باشه!
مارشال نگاهش رو روی چیز کوچیکتری معطوف کرده و با تقلید از اون، قدمی بزرگ در دنیای تکنولوژی برداشته. موجودی که مارشال قصد ساختن نمونۀ مشابه مغزش رو داره خیلی کوچیکتر از آدمه؛ شاید باورش براتون سخت باشه اما جیمز مارشال قصد داره که یک نمونه از هوش مصنوعی زنبور عسل رو بسازه!
بر اساس مقالۀ منتشر شده در Digital Trends، مغز انسان از بخشهای مختلفی تشکیل شده و عملکرد پیچیدهای داره؛ در مقابل اون، مغز زنبور عسل اندازه بسیار کوچیکتری داشته و از نظر فنی سادهتره.
تا جایی که محققان متوجه شدند که مغز انسان حدود ۸۶ میلیارد نورون داره و حجم اون ۱۲۷۴ سانتیمتر مکعبه؛ این در حالیه که مغز زنبور عسل تنها یک میلیون نورون داره و تقریبا میشه اون رو روی یک سر سوزن قرار داد! با همین مقایسه ساده میشه نشون داد که تا چه حد خلق هوش مصنوعی زنبور عسل با مغز انسان میتونه متفاوت باشه.
خب پس مهندسی مجدد هوش مصنوعی زنبور عسل طبیعتاً خیلی سادهتر از ساختن هوش مصنوعی انسانه. در واقع الان، بزرگترین شبکههای عصبی، دارای تعداد قابل توجهی نورون مصنوعی هستند که خیلی از تعداد واقعی اونها در مغز یک زنبور عسل بیشتره. اگه نورونهای مصنوعی تنها گزینههای لازم برای ساخت یک هوش قابل مقایسه با یک حیوان واقعی بودند، ما الان باید هوش مصنوعیای در اختیار داشته باشیم که از نظر ضریب هوش به مراتب پیشرفتهتر از یک قورباغه عمل کنه. اما نیازی به گفتن نیست که ما به موارد خیلی بیشتری برای ساخت هوش مصنوعی نیاز داریم و نورونها تنها گزینههای لازم نیستند.
مارشال در یکی از مصاحبههای خود گفت، علاقهی اون نسبت به هوش مصنوعی زنبور عسل وقتی شکل میگیره که توضیحاتی دربارهی “پروژههای کلان با هدف ساخت یک شبیهساز رایانهای کامل از مغز انسان” شنیده. مارشال درادامه صحبتهاش به یک نکته جالبی اشاره میکنه؛ اون در جواب به افرادی که درحال کار روی پروژههای کلان شبیهسازی مغز انسان هستند گفت:
اگه میخواید مدل مغزهای موجود توی این سیاره رو بسازید، چرا با پیچیدهترین اونها یعنی انسان شروع میکنید؟
ساخت سیستم هوشمندتر مسیریابی
درسته که مغز زنبورهای عسل ساختار سادهای داره و همونطور که قبلاً گفتیم: با مغز انسان قابل مقایسه نیست، اما مهندسی دوباره مغز این موجود به معنی ساخت یه زنبور ساده نیست که تنها بتونه پرواز کنه و از گلی به گل دیگه بره. مطمئناً ورای این پروژه، کاربرد مناسبی برای هوش مصنوعی زنبور عسل ها تعریف شده. مارشال در این باره میگه:
” زنبورها دارای قدرت مسیریابی تصویری کاملی هستند و در ناوبری از راه دور مهارت دارند؛ این حشرات دارای تواناییهای بسیار پیچیدهای برای یادگیری هستند. پتانسیل زنبورها خیلی بیشتر از اون چیزیه که انسانها تصورش بکنند و میشه از هوش مصنوعی اونها استفادههای مختلفی کرد. این موجودات بصورت فردی خیلی باهوش هستند. “
تحقیقات قبلی نشون دادند که زنبورهای عسل قادرند چالشهای سختی رو در کسری از ثانیه پشت سر بگذارند، مواردی که شاید فقط ابررایانههای خاص میتونند در این زمان کم اونها رو حل کنند. یکی از این چالشها مسئله فروشنده دورهگرد (Travelling salesman problem) بود که برای زنبورها با استفاده از محاسبۀ کوتاهترین فاصلۀ موجود بین چند گل که در حالتهای رندوم قرار داشتند، مورد آزمایش قرار گرفت.
بنابراین ساخت نسخهای از هوش مصنوعی زنبور عسل میتونه به توسعه ابزارهای پیچیدۀ مسیریابی کمک کنه. این ابزارها میتونند سبک، بسیار کممصرف و دارای دستورالعملهایی با کارایی بالاتر باشند. همچنین اونها میتونند از طریق یادگیری ماشین حتی از قبل نیز پیشرفتهتر باشند و عملکرد بهتری نشنون بدند. دیوید راجان، مدیرعاملOpteran گفت:
اگه بخوایم کمی به چشماندازهای دورتر نگاه کنیم، تکنولوژی این شرکت میتونه تجهیزات مورد نیاز برای پیشرفت هرچه بیشتر هواپیماهای بدون سرنشین آینده، وسایل نقلیه بدون راننده و رباتهای مختلف رو تأمین کنه.
روشهای فعلی یادگیری عمیق از انتزاع قشر بینایی مغز و مراجعه به مرکز تشخیص بصری اون، الهام گرفته شده. در عین حال، الگوریتمهای الهام گرفته از زنبور عسل Opteran بطور کاملتری نحوۀ عملکرد واقعی مغز رو منعکس میکنند. مارشال میگه:
” وقتی به یک مغز کامل نگاه کنید، ساختار کاملی داره. شما به مناطق مختلفی در مغز دسترسی دارید که هر کدوم اونها کارهای مختلفی انجام میدند که از نظر داخلی، ساختارهای مختلفی دارند ولی در عین حال ارتباطات مشخصی نیز بین اونها دیده میشه. “
راجان، که رویکرد این شرکت در الگوریتمهای مغز الهام گرفته شده از بیومتریک رو اساساً متفاوت از رویکردهای فعلی توصیف میکنه، میگه که اسم این فناوری رو نمیشه گذاشت هوش مصنوعی، بلکه به نظر اون اسم چنین فرایندی «هوش طبیعی» (natural intelligence) ست.
داشتن یک میلیون سلول عصبی و تعداد زیادی سیناپس، پایان ماجرا نیست. بحث اصلی در نحوه اتصال اونها به همدیگه نهفتهست. همچنین نوع پردازش اطلاعات که در سطح نورون انجام میشه هم روی هوش مصنوعی تأثیر داره، چون اگرچه اغلب فقط یک نوع نورون در یک شبکه عمیق دیده میشه اما، بیش از یک نوع نورون در مغز واقعی وجود دارند.
فرصت های پیش روی پروژه هوش مصنوعی زنبور عسل
رویکرد این شرکت نوپا در زمینه فناوری هوش مصنوعی زنبور عسل چندین مورد خیلی امیدوارکننده داره. الگوریتم این هوش مصنوعی با کارایی بالای خودش، به میزان قابل توجهی انرژی کمتری نسبت به سیستمهای کامپیوتری سنگین مصرف خواهد کرد. این مسئله میتونه خیلی مهم باشه چراکه حفظ انرژی به یکی از اصلیترین دغدغههای بشر تبدیل شده.
https://daneshjoin.ir/%da%a9%d8%a7%d8%b1%d8%ae%d8%a7%d9%86%d9%87-%d9%87%d9%88%d8%b4-%d9%85%d8%b5%d9%86%d9%88%d8%b9%db%8c-%d8%a8%d9%87-%da%86%d9%87-%d9%85%d8%b9%d9%86%d8%a7%d8%b3%d8%aa-%d9%88-%da%86%d8%b7%d9%88%d8%b1-%da%a9/
نکته اساسی اینه که سازندگان اون قول دادند که هیچ آموزشی برای تمرین دادن به این هوش مصنوعی لازم نخواهد بود. این مسئله نشون میده که در شرایط سخت میشه به این تکنولوژی بیشتر از گزینههای دیگه اعتماد کرد. علاوه بر این، هوش مصنوعی زنبور عسل ساخته شده توسط Opteran قابل پیشبینی بوده و قوانین کاملا واضح و شفافی داره؛ همین مسئله به اون نسبت به باقی گزینههای موجود که کاملا برای کاربر مشخص نیستند، برتری میبخشه.
Opteran اولین محصولات تجاری خودش رو طی هجده ماه آینده عرضه خواهد کرد. از این وسایل و تجهیزات میشه به تکنولوژی جلوگیری از مانع (obstacle avoidance)، مسیریابی واکنشی (reactive navigation) و تصمیمگیری مستقل (autonomous decision-making) اشاره کرد. همچنین یک قابلیت فوقالعاده هم بنامOpteran See در راه بود که در واقع یک دوربین ۳۶۰ درجه کامله.
مسلماً تا زمانیکه این تکنولوژی به شکل عملی مشاهده نشه، هنوز جای شک و شبه در رابطه با هوش مصنوعی زنبور عسل وجود خواهد داشت. تاالان که خیلی از پروژههای بسیار خوب بخاطر عدم وجود منابع کافی با شکست مواجه شدهاند و ما نمیخوایم بسرعت دربارۀ هوش مصنوعی زنبور عسل قضاوت کنیم.
اما چیزی در دیه میشه اینه که علائم اولیه پروژۀ این شرکت امیدوار کننده هستند. یک آزمایش که اخیراً انجام شد این بود که از تکنولوژی Opteran برای هدایت یک هواپیمای بدون سرنشین کوچک که زیر ۲۵۰ گرم وزن داشته استفاده کردند. این وسیلۀ کوچیک دارای کنترل کاملاً مستقل و خودمختار بود و از یک دوربین پاناراما با وضوح پایین استفاده میکرد. هواپیمای بدون سرنشین که مثل یک زنبورعسل فکر میکنه؟! این مطمئناً مطلبیه که باید بهش دقت بشه …
اما یک مسئله نهایی درباره شبیهسازی کردن مغز موجودی مثل زنبور عسل وجود داره؛ ما اصلاً از کجا باید متوجه بشیم که توسنتیم این کار رو با موفقیت انجام بدیم؟ از این گذشته، همونطور که دانشمندان برجسته مغز و اعصاب اشاره میکنند، موارد زیادی وجود داره که ما هنوز در مورد مغز نمیدونیم، بنابراین نمیتونیم امیدوار باشیم که مهندسی معکوس این عضو پیچیده با موفقیت کامل انجام شده.
آیا علم انسان به قدری پیشرفت کرده است که بتونه تمام نقاط اصلی و ظرایف عملکرد مغز زنبور عسل رو تقلید کند؟ فقط زمانی یک دستگاه میتونه مثل یک زنبور واقعی عمل کنه و کارهایی که سازندگانش ادعا میکنند رو انجام بده که ما بتونیم مغز این موجود رو بطور کامل بشناسیم.
مارشال در این باره گفت:
” چیزی که ما واقعاً از نظر تجاری بهش اهمیت میدیم، رفتار سیستمه. بعنوان یک شرکت تجاری، ما قاطعانه نمیخوایم بگیم اطمینان داریم که روش کار زنبور عسل رو تقلید کردیم. اما، میخوایم بگیم ما اطمینان داریم که سیستمی رو تولید کردیم که از نظر رفتاری قویه و به نظر میاد توی شرایط مختلف کارهایی میکنه که یک زنبور عسل واقعی هم همونها رو انجام میده.
این مسئله به تعریف آلن تورینگ از آزمایش هوش مصنوعی برمیگرده: از کجا میدونید که هوش مصنوعی ایجاد کردید؟ واقعاً نمیتونید به درونش نگاه کنید و بگید، «بله، این یک هوش مصنوعیست.» برای متوجه شدن این مسئله باید یک تست رفتاری وجود داشته باشه. این معنی واقعی «بازی تقلید» (Imitiation game) هست؛ چه زمانی میتونید یک ناظر انسانی رو فریب بدید تا فکر کنه در حال صحبت کردن با یک انسان واقعیه یا یک هوش مصنوعی که توسط انسان ساخته شده؟ “
در نتیجه باید پس از نهایی شدن این تکنولوژی اون رو مورد آزمایش قرار داد. بطور کلی، ایدۀ ساخت چنین هوش مصنوعی زنبور عسل بسیار جالب و کاربردیه. همیشه جواب در موارد پیچیده و بزرگ نیست، گاهی مشاهده کردن موارد کوچیک هم میتونه کمک شایانی به پیشرفت علم کنه. برای مثال، برای ساخت هواپیما از حشرات و پرندهها الهام گرفته شد. شاید الان زمان اون رسیده که بار دیگه به موجوداتی توجه کنیم که مدتیه اونها رو فراموش کردیم. شاید ساخت نسخهای از هوش مصنوعی زنبور عسل بتونه آیندۀ انسانها را بهبود ببخشه …